Data e postimit: 2011-11-28 08:48:21 Lexime: 13912

Kontemplacion ndërmjet botës reale dhe mistike
Duke lexuar me vëmendje veprën me titull “Traktati mbi arsyen e mendimit” të autorit Bujar Plloshtani, fitohet përshtypja se po i qaset një problematike të thellë filozofike dhe në mënyrë të guximshme trajton disa çështje kyçe që kanë qenë dhe janë objekt studimi i “nënës së vjetër të shkencave” – Filozofisë.
Plloshtani, disponon një bagazh të pasur njohurish filozofike, të cilat është në gjendje t’i aplikojë edhe në situata të reja jetësore. I udhëhequr nga fjala e urtë “Veprat e filozofëve janë vizion për ta ndryshuar botën”, ideali i tij është përpjekja e vazhdueshme e filozofëve, shkencëtarëve dhe mendimtarëve për një jetë më të mirë, ku të gjithë njerëzit do të ishin të lumtur, duke shijuar kënaqësitë e kësaj bote me vizion më të gjerë...
Megjithatë, duke qenë nën ndikim të fuqishëm nga doktrinat e ndryshme filozofike (empiriste, racionaliste, optimiste apo pesimiste, reale apo mistike), pikëpamja e tij shpesh ndodhet edhe në dilemë: Cili është në thelb qëllimi i jetës? Ku është kufiri ndërmjet reales dhe mistikes? Ku duhet të mbështetet njohja njerëzore? Cila është baza e saj gnoseologjike: empirizmi, racionalizmi apo skepticizmi?
Nga ky aspekt, i ndikuar nga Kanti, Dekarti dhe racionalistët tjerë, duket se është më afër racionalizmit sesa empirizmit, sepse krahas përvojës (shqisave) dhe EMPIRIZMIT të Lokut, përparësi i jep bazës racionale, mbase këtu është në pyetje ARSYEJA, MENDJA E SHËNDOSHË me të gjitha cilësitë e saj dalluese.
Në bazë të materialit që trajtohet në këtë vepër në formë të “letrave filozofike” formohet bindja se autori i njeh mirë shumë vepra filozofike, duke u nisur nga shkolla e Miletit, Sokratit, Platoni, Aristoteli, filozofinë e Renesansës, si dhe filozofët e mëvonshëm: Dekarti, Hjumi, Berkli, Loku, Kanti, Volteri, Spinoza, Hobsi, Hegeli – por mbi të gjithë, duket se më tepër është i ndikuar nga Nietzsche dhe Schopenhaueri.
Cilat probleme filozofike janë preokupuese për autorin?
Vepra medituese kontemplative “Traktati mbi arsyen e mendimit” (funksioni, format dhe mënyrat e të menduarit) përfshijnë çështje bashkëkohore, filozofike, psikologjike, etike, estetike, logjike e gnoseologjike, ontologjike siç janë: shpirti, mendja, gjeniu, hapësira, lëvizja, krijimi i universit, njeriu (altruizmi dhe egoizmi), mendimi racional, vullneti, kënaqësia, e mira dhe e keqja, domosdoshmëria dhe rastësia etj.
Çështja fundamentale që dominon në këtë vepër është formuluar në mënyrë të qëlluar dhe adekuate: KRIJIMI I UNIVERSIT është dëshmi e Zotit! Lidhur me këtë autori shkruan: “Pikëpamja e ndërtimit të botës është ide e një krijimi absolut e vënë në lëvizje si pasojë e një parakushti thelbësor, që është i pandryshueshëm në thelb. Një veprim psikik i njeriut nuk mjafton për ta vërtetuar ekzistencën e botës me rregullat e përcaktuara më parë nga një krijim absolut, por thjesht mund të thellojë arsyen mbi njohjen e këtij realiteti si kusht i domosdoshëm. Mjafton që të hedhim një vështrim krijimit të Universit do të kuptojmë se njohja më e madhe e botës qëndron tek Zoti... Unë besoj se gjithçka në këtë botë është e krijuar, asgjë nuk ka ardhur si pasojë e rastësisë. Krijimi i Universit paraqet vullnetin e Tij të jashtëzakonshëm për të prurë në ekzistencë lëndët dhe lëvizjet, që më pas botën të ndërtonte si një tërësi unike, e përsosur nga çdo e metë që mund t’i vihet pas”... (fq. 188).
Çështja tjetër me të cilën është i preokupuar autori është BOTA me tërë absurditetin e saj të pashmangshëm: në vend të drejtësisë - dominon padrejtësia e cila kahdo na i errëson sytë. Përballë realitetit të kësaj bote qëndron ekzistenca transite. Ligjet me të cilat udhëhiqet bota janë pasojë e tërë energjisë negative të njeriut. Bota është univers mistik që fshihet pas një misteri, i cili në esencë është peng absurd për njeriun. Këtu, duket se ai është i ndikuar nga filozofia e Nietzsches dhe Schopenhauerit. Sipas tij, filozofët, profetët, mendimtarët e poetët si mësues të parë dhe të përhershëm të njeriut e kanë orientuar njerëzimin në rrugë të drejtë dhe besim ne Zot - si alternativë e domosdoshme për t'u shmangur nga të këqijat dhe fatkeqësitë.
Në kontekst të këtij problemi trajtohet edhe e keqja si ves, sjellje dhe veprim që krijohet brenda njeriut me vullnetin e tij. Që të zhduket ky fenomen shteti si aparat i organizuar nëpërmjet ligjeve dhe normave tjera duhet të kontribuojë në eliminimin e së keqes duke siguruar për shtetasit e vet jetë të lumtur dhe stabile.
Antinomi i së keqes është e mira (mirësia), e cila i sjell njeriut kënaqësi shpirtërore. Këtu paraqitet edhe Hedonizmi si doktrinë filozofike sipas së cilës qëllimi i jetës është realizimi i kënaqësisë, si një nga hedonistët e parë në histori paraqitet Aristipi i Sirenës, veprat e të cilit janë humbur (Zhylia, 150). Nga aspekti etik, hedonizmi është doktrinë sipas së cilës kërkimi i kënaqësisë (shpirtërore) është burim i lumturisë dhe lulëzimit moral të njerëzimit.
Lidhur me kënaqësinë edhe Aristoteli konstatonte se jo vetëm njeriu, por të gjitha qeniet e gjalla synojnë kah kënaqësia, e cila realizohet nëpërmjet sendeve të këndshme duke iu shmangur dhimbjes. “Kënaqësitë e trupit nëse janë më të forta se ata të shpirtit, ata shkaktojnë shpeshherë dhimbje fizike ose morale”, thotë Aristoteli dhe pastaj vazhdon: “lumturia është një punë e shpirtit në rrugën drejt të shkëlqyerës ose drejt virtytit” (S. Strumf, 98).
Sipas hedonizmit etik parimi i përgjithshëm moral është: veprimi në përputhje me ARSYEN E DREJTË “kjo do të thotë se pjesa racionale e shpirtit duhet të kontrollojë pjesën irracionale”... (Më gjerësisht: Aristoteli: Mbi shpirtin, Shkup 2006, maqedonisht).
Epikuri dhe pasardhësit e tij e përpunuan edhe më tutje teorinë hedoniste mbi kënaqësinë. Epikuri mendonte se të gjithë njerëzit kanë ndjenjë imediate të dallimit të kënaqësisë - e mira e parë e lindur te njeriu, dhe kënaqësia kthehemi përsëri (S. Strumf, 108), ndjenja, sipas tij si imediate (ndërmjetësuese) test i mirësisë ose kënaqësisë, ndërsa si ndijim është test i së vërtetës, prandaj për shqisat tona, dhimbja është gjithmonë e keqe, ndërsa kënaqësia - gjithmonë e mirë. Epikuri me të drejtë konstatonte se as ushqimet, gostitë dhe pirjet e vazhdueshme, as kënaqësia e epsheve e tavolinës së pasur dhe lukseve - nuk janë kënaqësi e vërtetë: por arsyetimi me mendje të kthjellët - është kënaqësi e vërtetë. Personi i cili do të merrej me të gjitha kënaqësitë fizike, materiale dhe do të linte anash atë shpirtërore - do të ishte gjithmonë i pa kënaqur dhe do të vuante nga dhembja. Dieta për ushqime dhe pije e njeriut të mençur sjell më tepër kënaqësi dhe lumturi, sesa dëshirat e shtuara pa masë të njerëzve, sepse njeriu i mençur ka maturi për çdo gjë - dhe kjo i sjell kënaqësi e lumturi. Kënaqësia si kategori filozofike, etike, psikologjike, por edhe synim kryesor i jetës së njeriut në përputhje me etikën, është një ndër preokupimet kryesore të Bujar Plloshtanit. Kënaqësia është emocion, ndjenjë e këndshme, e dëshirueshme për njeriun, kurse të menduarit (mendimi) - proces psikik i cili krahas operacioneve logjike të shumta përcjellë të gjitha nismat dhe veprimet që nxiten nga emocionet, e që synojnë kënaqësinë dhe lumturinë e njeriut.
Sipas tij kënaqësia “duket që është e aftë të qeverisë me veprimet psikologjike të vetëdijes njerëzore për të cilën kërkon me çdo kusht dobinë e mjeteve për jetë fatlume nga suksesi i mjaftueshëm, ku suksesi i fituar nëpërmjet njohjes nxit pasionet të prodhojnë ndjenjën e kënaqësisë, e cila në radhë të parë rregullon sistemin edukativ për ambicie intelektuale, procesin ushqyes dhe psikik në jetën tonë”. (fq. 174). I vetëdijshëm se kënaqësia e mirëfilltë nuk realizohet nëpërmjet realizimeve materiale (ushqimit, pijeve, luksit, veshmbathjes, standartit jetësor etj.), por nëpërmjet vështirësive gjatë të menduarit ai konstaton se kënaqësia "thelbësisht e gëzueshme" nxit shpirtin dhe vë në lëvizje ambiciet e njeriut për të realizuar punë dhe vepra të dobishme.
Në kontekst të kënaqësisë Shpirti është kategori e lartë filozofike dhe një pamje e ndërtuar prej misteri hyjnor, i cili vazhdimisht e preokupon atë. Shpirti është “frymë hyjnore” e pashmangshme përtej çdo të mete fizike apo shpirtërore, i pavdekshëm dhe frymëzues për veprime dhe vepra madhështore të njeriut. “Shpirti i bukur” na orienton drejt virtyteve të larta njerëzore, ndërsa “shpirti i ligë” e drejton njeriun nga rruga - pa rrugë dhe rezignacioni - drejt dehumanizimit shpirtëror.
“Shpirti i pastër” është dhuratë e Zotit (hyjnisë), duke e drejtuar jetën tonë në pajtim me ligjet e natyrës. Shpirti e nxit dhe e frymëzon njeriun drejt njohjes e me këtë dhe drejt besimit të njeriut te Zoti.
Në bazë të disa nocioneve që i analizuam shkurtimisht si dhe disa tjerë që i përmendëm në fillim që i trajton filozofia e tij racionaliste në këtë vepër kontemplative filozofike, mund të konstatojmë se kjo vepër është një kontribut i rëndësishëm në pasurimin e mendimit filozofik bashkëkohor në përgjithësi, si dhe atij shqiptar në veçanti. Meditimet e tij racionaliste më bindin se ai disponon me njohuri filozofike, aftësi dhe energji krijuese e mbi të gjitha - guxim dhe vendosshmëri që të trajtojë probleme të tilla.

Prof. dr. Nexhat Abazi
24 gusht 2009

Vepra te ngjashme

Dashuria Autori: Benard Sula · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Dashuria Celsi universal per te gjitha dyert e jetes njerezore eshte nje dhe i vetem Dashuria.Emocioni me dinamik qe njeriu mund te jetoje. Elementi me thelbesor i qenies njerezore. Kjo ndjenje e fuqishme e zjarrte e paster qe deperton zemren duke na rrembuer tru...	Per ty Babi im Autori: Ardita Gashi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Per ty Babi im PĖR TY BABAI IM Babai im i dashur gėzim kurr s,ke pėrjetu, unė bija jote Ardita, kėto fjalė t,i kam kushtu. Jetova pa shijuar gėzim as pa mė tė voglėn pasur, familjes sonė tokėn tė tėrėn na kishte rrėmbyer shkjau i zi... Nga...
Ishte njeri me vlera Autori: Ardita Gashi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Ishte njeri me vlera (Kushtuar Dajes) Ditet ndryshe nga te tjeret, qdo her e me shum e ndjej mungesen tende.Perqafimet dhe fjalet e bukura qe mi thoshe nuk do ti harroj kurre.Vazhdimit e ndjej shtrengimin e duarve tuaj,shikimin e embel qe do te me mbetet gjate kujteses time.Tani qe te ka mbul...	ZGALEMI Autori: anjeza zhitia · Lloji: Ese argumentuese · Tema: zgalemi Era fryn e terbuar dhe ngre vale si nje ma ... fluturo,zgalem -trmroshi, vrull i eres nuk te ndal! ulerin tufan i eger permbi det pa an ,efund... ...
Enderr me bazen joreale Autori: Kelima Kotarja · Lloji: Ese argumentuese · Tema: A realizohet nje enderr e cila ka baze joreale? Nje njeri normal brenda per brenda 1 viti shikon rreth 1400 endrra.. Dhe shumica prej tyre do te benin te pamunduren qe ti realizonin ato.. Po sikur njerezit te provonin te realizonin nje enderr ku e cila nk do kishte per baze realitetin?! Ne ditet e s...	te gabosh eshte njerezore te falesh esht... Autori: eda · Lloji: Ese argumentuese · Tema: te gabosh eshte njerezore te falesh eshte hyjnore Me fal nuk e perseris me, me fal se nuk isha ne gjendje te mir kur gabova i kemi degjuar shum here keto fjal por cfar rendesia kam ato tek ne? Duhet ti marrim si dicka kalimtare apo duhet te kuptoj se vine nga thellesia e zemres?te gjithe mund te gabojme ...
HARRI POTER Autori: HARRY POTER · Lloji: Ese argumentuese · Tema: HARRI POTER ME SHOKET E TI Ishte nje e shtune plot me diell dhe kopshti zoologjik gelonte nga familjet.Te dera e hyrjes se Dersilit, xhaxha Vernoni i bleu Dadlit dhe Persit dy akullore te medha me cokollat dhe pastaj, meqë banakierja buzegaze e shitores e pyeti Harrin ç’deshiro...	onjengini dhe tatjana Autori: franko mema · Lloji: Ese argumentuese · Tema: onjengini tatjana tatjana ishte nje vajze shpirtbute e thjeshte dhe melankolike.kishte nje natyre te matur e te menduar.tatjana ishte e lidhur ngushte me popullin e saj dhe i donte te varferit.ishte heroina ruse dhe shume e kane konceptuar si kunderpeshe e onjenginit nders...
Adoleshentet dhe teknologjia Autori: Izet Mata · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Blerja e celularit Te dashur mami dhe babi , Une qe me perpara ju kam kerkuar qe te me blinit nje celular , por tani une po e kujtoj qe edhe po te ma kishit blere , do te ishte nje budallallek i madh . Per kete gje une ju falenderoj . Tani une jam nje adoleshent . ...	Është më mirë të jesh fëmijë,sesa... Autori: Kevin Çika · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Femije apo I rritur Femijeria eshte nje ndër periudhat e cila ndikon më së shumti në të ardhmen tonë.Pasohet nga shumë ngjarje të cilat janë vendimtare.Ajo është nje kujtim I fortë dhe nostalgjik per te rriturit e sotëm.Gjithashtu mbështes atë mendim që ësht...
shkolla Autori: lumta bajrami · Lloji: Ese argumentuese · Tema: per shkollen Shkolla Eshte ajo shtepi, qe gjithmon tjep dituri Eshte nje emer natyror eshte emri SHKOLLE. Ne at vend ne mesohemi, me shum gjera pasurohemi Un shkolles i jap dashuri per mua eshte e dyta shtepi.	Nëse mund të ishit një person tjetër... Autori: Ardit Gjoni · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Nëse mund të ishit një person tjetër për 24 orë, kë do të zgjidhnit dhe pse? "Të gjithë janë gjeni, por nëse gjykoni një peshk me aftësinë e tij për të ngjitur një pemë, do të jetojë tërë jetën e tij duke besuar se është budalla". Ky citim i Ajnshtajnit më ka bërë të kuptoj se është e vërtetë që të gji...
Pershtypjet e para Autori: anonim · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Thone se eshte e veshtire t’i ndryshosh pershtypjet e para. A jeni dakort me kete pohim? Dua ta nis kete pune me shkrim me nje thenie te nje shkrimtari modest afrikan te viteve te fundit. Mendimi i tij per pershtypjen e pare eshte fjale per fjale keshtu: “Ti ke vetem nje shans qe te lesh pershtypjen e pare! Oh, por gjithsesi, cili tha qe ke...	gjuhet e huaja Autori: sui · Lloji: Ese argumentuese · Tema: gjuhet e huaja te domosdoshme une mendoj se mesimi i gjuheve te huaja pervec se pasuron njohurite e njeriut eshte edhe mundesi praktike per komunikimin jashte vendit.ne na duhen gjuhet e huaja sepse jetojme ne nje bote ku gjuhet e huaja jane prioritet dhe uk mund te kuptohesh me njere...

Komentet e fundit!

---

---

---

---

---

---

Shto komentin tend per vepren e mesiperme!

Last name

Emri:

Email:

Komenti:

Pyetje sigurie

Sa eshte shuma e ketyre dy numrave: 1 + 2 =