Data e postimit: 2011-11-28 08:48:21 Lexime: 13695

Kontemplacion ndërmjet botës reale dhe mistike
Duke lexuar me vëmendje veprën me titull “Traktati mbi arsyen e mendimit” të autorit Bujar Plloshtani, fitohet përshtypja se po i qaset një problematike të thellë filozofike dhe në mënyrë të guximshme trajton disa çështje kyçe që kanë qenë dhe janë objekt studimi i “nënës së vjetër të shkencave” – Filozofisë.
Plloshtani, disponon një bagazh të pasur njohurish filozofike, të cilat është në gjendje t’i aplikojë edhe në situata të reja jetësore. I udhëhequr nga fjala e urtë “Veprat e filozofëve janë vizion për ta ndryshuar botën”, ideali i tij është përpjekja e vazhdueshme e filozofëve, shkencëtarëve dhe mendimtarëve për një jetë më të mirë, ku të gjithë njerëzit do të ishin të lumtur, duke shijuar kënaqësitë e kësaj bote me vizion më të gjerë...
Megjithatë, duke qenë nën ndikim të fuqishëm nga doktrinat e ndryshme filozofike (empiriste, racionaliste, optimiste apo pesimiste, reale apo mistike), pikëpamja e tij shpesh ndodhet edhe në dilemë: Cili është në thelb qëllimi i jetës? Ku është kufiri ndërmjet reales dhe mistikes? Ku duhet të mbështetet njohja njerëzore? Cila është baza e saj gnoseologjike: empirizmi, racionalizmi apo skepticizmi?
Nga ky aspekt, i ndikuar nga Kanti, Dekarti dhe racionalistët tjerë, duket se është më afër racionalizmit sesa empirizmit, sepse krahas përvojës (shqisave) dhe EMPIRIZMIT të Lokut, përparësi i jep bazës racionale, mbase këtu është në pyetje ARSYEJA, MENDJA E SHËNDOSHË me të gjitha cilësitë e saj dalluese.
Në bazë të materialit që trajtohet në këtë vepër në formë të “letrave filozofike” formohet bindja se autori i njeh mirë shumë vepra filozofike, duke u nisur nga shkolla e Miletit, Sokratit, Platoni, Aristoteli, filozofinë e Renesansës, si dhe filozofët e mëvonshëm: Dekarti, Hjumi, Berkli, Loku, Kanti, Volteri, Spinoza, Hobsi, Hegeli – por mbi të gjithë, duket se më tepër është i ndikuar nga Nietzsche dhe Schopenhaueri.
Cilat probleme filozofike janë preokupuese për autorin?
Vepra medituese kontemplative “Traktati mbi arsyen e mendimit” (funksioni, format dhe mënyrat e të menduarit) përfshijnë çështje bashkëkohore, filozofike, psikologjike, etike, estetike, logjike e gnoseologjike, ontologjike siç janë: shpirti, mendja, gjeniu, hapësira, lëvizja, krijimi i universit, njeriu (altruizmi dhe egoizmi), mendimi racional, vullneti, kënaqësia, e mira dhe e keqja, domosdoshmëria dhe rastësia etj.
Çështja fundamentale që dominon në këtë vepër është formuluar në mënyrë të qëlluar dhe adekuate: KRIJIMI I UNIVERSIT është dëshmi e Zotit! Lidhur me këtë autori shkruan: “Pikëpamja e ndërtimit të botës është ide e një krijimi absolut e vënë në lëvizje si pasojë e një parakushti thelbësor, që është i pandryshueshëm në thelb. Një veprim psikik i njeriut nuk mjafton për ta vërtetuar ekzistencën e botës me rregullat e përcaktuara më parë nga një krijim absolut, por thjesht mund të thellojë arsyen mbi njohjen e këtij realiteti si kusht i domosdoshëm. Mjafton që të hedhim një vështrim krijimit të Universit do të kuptojmë se njohja më e madhe e botës qëndron tek Zoti... Unë besoj se gjithçka në këtë botë është e krijuar, asgjë nuk ka ardhur si pasojë e rastësisë. Krijimi i Universit paraqet vullnetin e Tij të jashtëzakonshëm për të prurë në ekzistencë lëndët dhe lëvizjet, që më pas botën të ndërtonte si një tërësi unike, e përsosur nga çdo e metë që mund t’i vihet pas”... (fq. 188).
Çështja tjetër me të cilën është i preokupuar autori është BOTA me tërë absurditetin e saj të pashmangshëm: në vend të drejtësisë - dominon padrejtësia e cila kahdo na i errëson sytë. Përballë realitetit të kësaj bote qëndron ekzistenca transite. Ligjet me të cilat udhëhiqet bota janë pasojë e tërë energjisë negative të njeriut. Bota është univers mistik që fshihet pas një misteri, i cili në esencë është peng absurd për njeriun. Këtu, duket se ai është i ndikuar nga filozofia e Nietzsches dhe Schopenhauerit. Sipas tij, filozofët, profetët, mendimtarët e poetët si mësues të parë dhe të përhershëm të njeriut e kanë orientuar njerëzimin në rrugë të drejtë dhe besim ne Zot - si alternativë e domosdoshme për t'u shmangur nga të këqijat dhe fatkeqësitë.
Në kontekst të këtij problemi trajtohet edhe e keqja si ves, sjellje dhe veprim që krijohet brenda njeriut me vullnetin e tij. Që të zhduket ky fenomen shteti si aparat i organizuar nëpërmjet ligjeve dhe normave tjera duhet të kontribuojë në eliminimin e së keqes duke siguruar për shtetasit e vet jetë të lumtur dhe stabile.
Antinomi i së keqes është e mira (mirësia), e cila i sjell njeriut kënaqësi shpirtërore. Këtu paraqitet edhe Hedonizmi si doktrinë filozofike sipas së cilës qëllimi i jetës është realizimi i kënaqësisë, si një nga hedonistët e parë në histori paraqitet Aristipi i Sirenës, veprat e të cilit janë humbur (Zhylia, 150). Nga aspekti etik, hedonizmi është doktrinë sipas së cilës kërkimi i kënaqësisë (shpirtërore) është burim i lumturisë dhe lulëzimit moral të njerëzimit.
Lidhur me kënaqësinë edhe Aristoteli konstatonte se jo vetëm njeriu, por të gjitha qeniet e gjalla synojnë kah kënaqësia, e cila realizohet nëpërmjet sendeve të këndshme duke iu shmangur dhimbjes. “Kënaqësitë e trupit nëse janë më të forta se ata të shpirtit, ata shkaktojnë shpeshherë dhimbje fizike ose morale”, thotë Aristoteli dhe pastaj vazhdon: “lumturia është një punë e shpirtit në rrugën drejt të shkëlqyerës ose drejt virtytit” (S. Strumf, 98).
Sipas hedonizmit etik parimi i përgjithshëm moral është: veprimi në përputhje me ARSYEN E DREJTË “kjo do të thotë se pjesa racionale e shpirtit duhet të kontrollojë pjesën irracionale”... (Më gjerësisht: Aristoteli: Mbi shpirtin, Shkup 2006, maqedonisht).
Epikuri dhe pasardhësit e tij e përpunuan edhe më tutje teorinë hedoniste mbi kënaqësinë. Epikuri mendonte se të gjithë njerëzit kanë ndjenjë imediate të dallimit të kënaqësisë - e mira e parë e lindur te njeriu, dhe kënaqësia kthehemi përsëri (S. Strumf, 108), ndjenja, sipas tij si imediate (ndërmjetësuese) test i mirësisë ose kënaqësisë, ndërsa si ndijim është test i së vërtetës, prandaj për shqisat tona, dhimbja është gjithmonë e keqe, ndërsa kënaqësia - gjithmonë e mirë. Epikuri me të drejtë konstatonte se as ushqimet, gostitë dhe pirjet e vazhdueshme, as kënaqësia e epsheve e tavolinës së pasur dhe lukseve - nuk janë kënaqësi e vërtetë: por arsyetimi me mendje të kthjellët - është kënaqësi e vërtetë. Personi i cili do të merrej me të gjitha kënaqësitë fizike, materiale dhe do të linte anash atë shpirtërore - do të ishte gjithmonë i pa kënaqur dhe do të vuante nga dhembja. Dieta për ushqime dhe pije e njeriut të mençur sjell më tepër kënaqësi dhe lumturi, sesa dëshirat e shtuara pa masë të njerëzve, sepse njeriu i mençur ka maturi për çdo gjë - dhe kjo i sjell kënaqësi e lumturi. Kënaqësia si kategori filozofike, etike, psikologjike, por edhe synim kryesor i jetës së njeriut në përputhje me etikën, është një ndër preokupimet kryesore të Bujar Plloshtanit. Kënaqësia është emocion, ndjenjë e këndshme, e dëshirueshme për njeriun, kurse të menduarit (mendimi) - proces psikik i cili krahas operacioneve logjike të shumta përcjellë të gjitha nismat dhe veprimet që nxiten nga emocionet, e që synojnë kënaqësinë dhe lumturinë e njeriut.
Sipas tij kënaqësia “duket që është e aftë të qeverisë me veprimet psikologjike të vetëdijes njerëzore për të cilën kërkon me çdo kusht dobinë e mjeteve për jetë fatlume nga suksesi i mjaftueshëm, ku suksesi i fituar nëpërmjet njohjes nxit pasionet të prodhojnë ndjenjën e kënaqësisë, e cila në radhë të parë rregullon sistemin edukativ për ambicie intelektuale, procesin ushqyes dhe psikik në jetën tonë”. (fq. 174). I vetëdijshëm se kënaqësia e mirëfilltë nuk realizohet nëpërmjet realizimeve materiale (ushqimit, pijeve, luksit, veshmbathjes, standartit jetësor etj.), por nëpërmjet vështirësive gjatë të menduarit ai konstaton se kënaqësia "thelbësisht e gëzueshme" nxit shpirtin dhe vë në lëvizje ambiciet e njeriut për të realizuar punë dhe vepra të dobishme.
Në kontekst të kënaqësisë Shpirti është kategori e lartë filozofike dhe një pamje e ndërtuar prej misteri hyjnor, i cili vazhdimisht e preokupon atë. Shpirti është “frymë hyjnore” e pashmangshme përtej çdo të mete fizike apo shpirtërore, i pavdekshëm dhe frymëzues për veprime dhe vepra madhështore të njeriut. “Shpirti i bukur” na orienton drejt virtyteve të larta njerëzore, ndërsa “shpirti i ligë” e drejton njeriun nga rruga - pa rrugë dhe rezignacioni - drejt dehumanizimit shpirtëror.
“Shpirti i pastër” është dhuratë e Zotit (hyjnisë), duke e drejtuar jetën tonë në pajtim me ligjet e natyrës. Shpirti e nxit dhe e frymëzon njeriun drejt njohjes e me këtë dhe drejt besimit të njeriut te Zoti.
Në bazë të disa nocioneve që i analizuam shkurtimisht si dhe disa tjerë që i përmendëm në fillim që i trajton filozofia e tij racionaliste në këtë vepër kontemplative filozofike, mund të konstatojmë se kjo vepër është një kontribut i rëndësishëm në pasurimin e mendimit filozofik bashkëkohor në përgjithësi, si dhe atij shqiptar në veçanti. Meditimet e tij racionaliste më bindin se ai disponon me njohuri filozofike, aftësi dhe energji krijuese e mbi të gjitha - guxim dhe vendosshmëri që të trajtojë probleme të tilla.

Prof. dr. Nexhat Abazi
24 gusht 2009

Vepra te ngjashme

Pranvera Autori: Egzon Agaj · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Pranvera Pranvera eshte nje stine shume e bukur,ku natyra fillon te ngjallet e te gjelbrohet,oti fillon te ngrohet. qdo mengjes kur zghohem kenaqem kur shikoj rrezet e diellit qe bien ne dritare dhe kenaqem po ashtu kur degjoj cicerimin e zogjve. kjo stine e gez...	Adoleshenca Autori: Pakora · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Adoleshenca, koha kur enderrat nisin rrugen. Adoleshenca është mosha kur një individ kalon nga një fëmijë i pavetëdijshëm për veprimet që bën në një të rritur me përgjegjësi dhe një vizion për të ardhmen. Mirëpo ky është një proces i gjatë me shumë pengesa dhe devijime. Kjo ...
Nje mik i vertete na ben ta njoim me mir... Autori: s.sh · Lloji: Ese argumentuese · Tema: nje mik i vertete Secili prej nesh ka shokë e shoqe. Marrëdhënia jonë me çdonjërin prej tyre është e ndryshme. Vetëm me disa ose me dikë ndihesh më i afërt dhe u beson më shumë. Një shok i vërtetë është gjëja më e bukur që mund të ndodh në jetën e ...	mos i humb shpresat Autori: bleona duraj · Lloji: Ese argumentuese · Tema: ese argumentuese kur fati te deshperon kur asgje nuk te shkon kur te jesh lodhur nga kjo jete kur te ket lodhur ky realitet as ateher mos u deshpero se ekziston dikush qe te do dikush qe kurr s te harron dikush qe gjithmon te kujton ai te krijoi jete ndaj tij neser ai do ...
Deshire e varfer Autori: Xhesika Mersinllari · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Varferia Muzgu ka perqafuare edhe pjesen me te vogel te drites qe ka mbetur ne horizont.Neper rruget gjysme te erreta,era luan me gjethet dhe shkund nga pemet ,pikat e shiut te pasdites.Nje qetesi e frikshme ndihet kudo ,duket sikur te gjithe jane zhdukur me peren...	Shqiperia ime ! Autori: anairis · Lloji: Ese argumentuese · Tema: atdheu Te erdhi dita shqiperi ,një ditë që e kemi pritur prej shumë kohësh . Do te festojme per ty sepse ti bere qe te kemi mish te pjekur.pune e madhe se tu dogjen vetullat dhe qerpiket ti s'pyet per rrezikun ndaj hap nje goldenigell, kuq e zi shqiptaria....
Hapma derenn e dashura nënë Autori: lumta bajrami · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Varferia Hapma deren e dashura nënë E di qe gabova shum kur ika,e di qe eshte dashur qe te ndegjoj keshillat tua.Sikur nuk e di se sa shum jam duke vuajtur pa ty,gjdo nate duket te jete sa 1oo vjett varferia nuk ka skaj nndonje dit mbetem edhe pa ngrene fare...	100 vjet Pavaresi Autori: Kristina Kocibelli · Lloji: Ese argumentuese · Tema: 100 vjet Pavaresi Esse: “100 vjet Pavaresi” Plot 100 vite me pare nga nje ballkon modest ne Vlore, plaku I mencur I. Qemali, ne emer te tij dhe te patrioteve te tjere deklaroi: “Prej sotit e shpallim Shqiperine te lire e te mosvarun!” 100 vite kur I mendon si...
Ngrohja globale nje shqetesim i madh per... Autori: Amelda · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Ngrohja globale Ngrohja globale eshte kthyer ne nje shqetesim madhor per te gjithe qenien njerezore por jo vetem.Ky problem lidhet edhe me efektin serre,por e thene me thjeshte jane gaze te demshme te cilat krijohen dhe clirohen ne toke dhe ne pamundesi per te dale jasht...	Emigrimi Autori: Artion Brahimi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Emigracioni ne Shqiperi E keni vene re kohet e fundit se numri i te rinjve ne Shqiperi eshte pakesuar?! E keni vene re faqet e para te gazetave keto muajt e fundit?! Epo, besoj se e dini se per cfare po flas. Po flas per emigrimin, po flas per ate gje te cilen shqiptar...
Të ndryshëm , por gjithëashtu të bar... Autori: Armela Reshiti · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Të ndryshëm , por gjithëashtu të barabartë A është e vërtetë që të gjithë jemi njësoj? Apo jemi të gjithë të ndryshëm? Njerëzit duket se argumentojnë pafund për këtë temë. Merrni parasysh skenarët e mëposhtëm: “Ai thotë se nuk dëshiron vëmendje. Por a ia shikonit f...	Gjakmarrja plage e shoqerise shqiptare Autori: Amenda · Lloji: Ese argumentuese · Tema: gjakmarrja “Gjakmarrja” problem,pengese e shoqerise tone.Ajo eshte nje fenomen mjaft I perhapur po aq shume sa edhe I perfolur,sidomos ne zonat e veriut.Shume studime jane realizuar lidhur me kete qeshtje,shume analiza e statistika jane referuar megjithate akoma...
Librat Autori: Elmedina Deda · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Librat Të ikësh larg e larg nga realiteti me të cilin përballemi,të udhëtosh në një përrallë të bukur të humbasësh pas bukurisë së rrallë që ka,të humbasësh e të mos dëshirosh për tu kthyer më,të përjetosh qetësinë të cilën kemi n...	dashurija ndaj jetes Autori: nuk ka rendesi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: dashurija ndaj jetes ese per dashurine ndaj jetes dashurija eshte nje emocion pozitiv pa te cilin njeriu nuk ben dot. dashurija buron nga perkujdesja qe tregon per dike tjeter. dashurija eshte e pranishme te cdo njeri qe nga momenti kur lind. te gjithe duhet ta duam dhe ta ...

Komentet e fundit!

---

---

---

---

---

---

Shto komentin tend per vepren e mesiperme!

Last name

Emri:

Email:

Komenti:

Pyetje sigurie

Sa eshte shuma e ketyre dy numrave: 1 + 2 =