Data e postimit: 2011-11-28 08:48:21 Lexime: 14011

Kontemplacion ndërmjet botës reale dhe mistike
Duke lexuar me vëmendje veprën me titull “Traktati mbi arsyen e mendimit” të autorit Bujar Plloshtani, fitohet përshtypja se po i qaset një problematike të thellë filozofike dhe në mënyrë të guximshme trajton disa çështje kyçe që kanë qenë dhe janë objekt studimi i “nënës së vjetër të shkencave” – Filozofisë.
Plloshtani, disponon një bagazh të pasur njohurish filozofike, të cilat është në gjendje t’i aplikojë edhe në situata të reja jetësore. I udhëhequr nga fjala e urtë “Veprat e filozofëve janë vizion për ta ndryshuar botën”, ideali i tij është përpjekja e vazhdueshme e filozofëve, shkencëtarëve dhe mendimtarëve për një jetë më të mirë, ku të gjithë njerëzit do të ishin të lumtur, duke shijuar kënaqësitë e kësaj bote me vizion më të gjerë...
Megjithatë, duke qenë nën ndikim të fuqishëm nga doktrinat e ndryshme filozofike (empiriste, racionaliste, optimiste apo pesimiste, reale apo mistike), pikëpamja e tij shpesh ndodhet edhe në dilemë: Cili është në thelb qëllimi i jetës? Ku është kufiri ndërmjet reales dhe mistikes? Ku duhet të mbështetet njohja njerëzore? Cila është baza e saj gnoseologjike: empirizmi, racionalizmi apo skepticizmi?
Nga ky aspekt, i ndikuar nga Kanti, Dekarti dhe racionalistët tjerë, duket se është më afër racionalizmit sesa empirizmit, sepse krahas përvojës (shqisave) dhe EMPIRIZMIT të Lokut, përparësi i jep bazës racionale, mbase këtu është në pyetje ARSYEJA, MENDJA E SHËNDOSHË me të gjitha cilësitë e saj dalluese.
Në bazë të materialit që trajtohet në këtë vepër në formë të “letrave filozofike” formohet bindja se autori i njeh mirë shumë vepra filozofike, duke u nisur nga shkolla e Miletit, Sokratit, Platoni, Aristoteli, filozofinë e Renesansës, si dhe filozofët e mëvonshëm: Dekarti, Hjumi, Berkli, Loku, Kanti, Volteri, Spinoza, Hobsi, Hegeli – por mbi të gjithë, duket se më tepër është i ndikuar nga Nietzsche dhe Schopenhaueri.
Cilat probleme filozofike janë preokupuese për autorin?
Vepra medituese kontemplative “Traktati mbi arsyen e mendimit” (funksioni, format dhe mënyrat e të menduarit) përfshijnë çështje bashkëkohore, filozofike, psikologjike, etike, estetike, logjike e gnoseologjike, ontologjike siç janë: shpirti, mendja, gjeniu, hapësira, lëvizja, krijimi i universit, njeriu (altruizmi dhe egoizmi), mendimi racional, vullneti, kënaqësia, e mira dhe e keqja, domosdoshmëria dhe rastësia etj.
Çështja fundamentale që dominon në këtë vepër është formuluar në mënyrë të qëlluar dhe adekuate: KRIJIMI I UNIVERSIT është dëshmi e Zotit! Lidhur me këtë autori shkruan: “Pikëpamja e ndërtimit të botës është ide e një krijimi absolut e vënë në lëvizje si pasojë e një parakushti thelbësor, që është i pandryshueshëm në thelb. Një veprim psikik i njeriut nuk mjafton për ta vërtetuar ekzistencën e botës me rregullat e përcaktuara më parë nga një krijim absolut, por thjesht mund të thellojë arsyen mbi njohjen e këtij realiteti si kusht i domosdoshëm. Mjafton që të hedhim një vështrim krijimit të Universit do të kuptojmë se njohja më e madhe e botës qëndron tek Zoti... Unë besoj se gjithçka në këtë botë është e krijuar, asgjë nuk ka ardhur si pasojë e rastësisë. Krijimi i Universit paraqet vullnetin e Tij të jashtëzakonshëm për të prurë në ekzistencë lëndët dhe lëvizjet, që më pas botën të ndërtonte si një tërësi unike, e përsosur nga çdo e metë që mund t’i vihet pas”... (fq. 188).
Çështja tjetër me të cilën është i preokupuar autori është BOTA me tërë absurditetin e saj të pashmangshëm: në vend të drejtësisë - dominon padrejtësia e cila kahdo na i errëson sytë. Përballë realitetit të kësaj bote qëndron ekzistenca transite. Ligjet me të cilat udhëhiqet bota janë pasojë e tërë energjisë negative të njeriut. Bota është univers mistik që fshihet pas një misteri, i cili në esencë është peng absurd për njeriun. Këtu, duket se ai është i ndikuar nga filozofia e Nietzsches dhe Schopenhauerit. Sipas tij, filozofët, profetët, mendimtarët e poetët si mësues të parë dhe të përhershëm të njeriut e kanë orientuar njerëzimin në rrugë të drejtë dhe besim ne Zot - si alternativë e domosdoshme për t'u shmangur nga të këqijat dhe fatkeqësitë.
Në kontekst të këtij problemi trajtohet edhe e keqja si ves, sjellje dhe veprim që krijohet brenda njeriut me vullnetin e tij. Që të zhduket ky fenomen shteti si aparat i organizuar nëpërmjet ligjeve dhe normave tjera duhet të kontribuojë në eliminimin e së keqes duke siguruar për shtetasit e vet jetë të lumtur dhe stabile.
Antinomi i së keqes është e mira (mirësia), e cila i sjell njeriut kënaqësi shpirtërore. Këtu paraqitet edhe Hedonizmi si doktrinë filozofike sipas së cilës qëllimi i jetës është realizimi i kënaqësisë, si një nga hedonistët e parë në histori paraqitet Aristipi i Sirenës, veprat e të cilit janë humbur (Zhylia, 150). Nga aspekti etik, hedonizmi është doktrinë sipas së cilës kërkimi i kënaqësisë (shpirtërore) është burim i lumturisë dhe lulëzimit moral të njerëzimit.
Lidhur me kënaqësinë edhe Aristoteli konstatonte se jo vetëm njeriu, por të gjitha qeniet e gjalla synojnë kah kënaqësia, e cila realizohet nëpërmjet sendeve të këndshme duke iu shmangur dhimbjes. “Kënaqësitë e trupit nëse janë më të forta se ata të shpirtit, ata shkaktojnë shpeshherë dhimbje fizike ose morale”, thotë Aristoteli dhe pastaj vazhdon: “lumturia është një punë e shpirtit në rrugën drejt të shkëlqyerës ose drejt virtytit” (S. Strumf, 98).
Sipas hedonizmit etik parimi i përgjithshëm moral është: veprimi në përputhje me ARSYEN E DREJTË “kjo do të thotë se pjesa racionale e shpirtit duhet të kontrollojë pjesën irracionale”... (Më gjerësisht: Aristoteli: Mbi shpirtin, Shkup 2006, maqedonisht).
Epikuri dhe pasardhësit e tij e përpunuan edhe më tutje teorinë hedoniste mbi kënaqësinë. Epikuri mendonte se të gjithë njerëzit kanë ndjenjë imediate të dallimit të kënaqësisë - e mira e parë e lindur te njeriu, dhe kënaqësia kthehemi përsëri (S. Strumf, 108), ndjenja, sipas tij si imediate (ndërmjetësuese) test i mirësisë ose kënaqësisë, ndërsa si ndijim është test i së vërtetës, prandaj për shqisat tona, dhimbja është gjithmonë e keqe, ndërsa kënaqësia - gjithmonë e mirë. Epikuri me të drejtë konstatonte se as ushqimet, gostitë dhe pirjet e vazhdueshme, as kënaqësia e epsheve e tavolinës së pasur dhe lukseve - nuk janë kënaqësi e vërtetë: por arsyetimi me mendje të kthjellët - është kënaqësi e vërtetë. Personi i cili do të merrej me të gjitha kënaqësitë fizike, materiale dhe do të linte anash atë shpirtërore - do të ishte gjithmonë i pa kënaqur dhe do të vuante nga dhembja. Dieta për ushqime dhe pije e njeriut të mençur sjell më tepër kënaqësi dhe lumturi, sesa dëshirat e shtuara pa masë të njerëzve, sepse njeriu i mençur ka maturi për çdo gjë - dhe kjo i sjell kënaqësi e lumturi. Kënaqësia si kategori filozofike, etike, psikologjike, por edhe synim kryesor i jetës së njeriut në përputhje me etikën, është një ndër preokupimet kryesore të Bujar Plloshtanit. Kënaqësia është emocion, ndjenjë e këndshme, e dëshirueshme për njeriun, kurse të menduarit (mendimi) - proces psikik i cili krahas operacioneve logjike të shumta përcjellë të gjitha nismat dhe veprimet që nxiten nga emocionet, e që synojnë kënaqësinë dhe lumturinë e njeriut.
Sipas tij kënaqësia “duket që është e aftë të qeverisë me veprimet psikologjike të vetëdijes njerëzore për të cilën kërkon me çdo kusht dobinë e mjeteve për jetë fatlume nga suksesi i mjaftueshëm, ku suksesi i fituar nëpërmjet njohjes nxit pasionet të prodhojnë ndjenjën e kënaqësisë, e cila në radhë të parë rregullon sistemin edukativ për ambicie intelektuale, procesin ushqyes dhe psikik në jetën tonë”. (fq. 174). I vetëdijshëm se kënaqësia e mirëfilltë nuk realizohet nëpërmjet realizimeve materiale (ushqimit, pijeve, luksit, veshmbathjes, standartit jetësor etj.), por nëpërmjet vështirësive gjatë të menduarit ai konstaton se kënaqësia "thelbësisht e gëzueshme" nxit shpirtin dhe vë në lëvizje ambiciet e njeriut për të realizuar punë dhe vepra të dobishme.
Në kontekst të kënaqësisë Shpirti është kategori e lartë filozofike dhe një pamje e ndërtuar prej misteri hyjnor, i cili vazhdimisht e preokupon atë. Shpirti është “frymë hyjnore” e pashmangshme përtej çdo të mete fizike apo shpirtërore, i pavdekshëm dhe frymëzues për veprime dhe vepra madhështore të njeriut. “Shpirti i bukur” na orienton drejt virtyteve të larta njerëzore, ndërsa “shpirti i ligë” e drejton njeriun nga rruga - pa rrugë dhe rezignacioni - drejt dehumanizimit shpirtëror.
“Shpirti i pastër” është dhuratë e Zotit (hyjnisë), duke e drejtuar jetën tonë në pajtim me ligjet e natyrës. Shpirti e nxit dhe e frymëzon njeriun drejt njohjes e me këtë dhe drejt besimit të njeriut te Zoti.
Në bazë të disa nocioneve që i analizuam shkurtimisht si dhe disa tjerë që i përmendëm në fillim që i trajton filozofia e tij racionaliste në këtë vepër kontemplative filozofike, mund të konstatojmë se kjo vepër është një kontribut i rëndësishëm në pasurimin e mendimit filozofik bashkëkohor në përgjithësi, si dhe atij shqiptar në veçanti. Meditimet e tij racionaliste më bindin se ai disponon me njohuri filozofike, aftësi dhe energji krijuese e mbi të gjitha - guxim dhe vendosshmëri që të trajtojë probleme të tilla.

Prof. dr. Nexhat Abazi
24 gusht 2009

Vepra te ngjashme

Portretet e Migjenit enden edhe sot nepe... Autori: Jurgen Juri · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Temat e veprave te Migjenit Migjeni eshte quajtur poeti i mjerimit. Nepermjet veprave te tij ai shpreh revolten e tij per skamjen e tejskajshme te shoqerise shqiptare. Tema mbizoteruese ne veprat e tij eshte lufta e njeriut te thjeshte per mbijetese. Gjithashtiu ne qender te vepres ...	shendrites i nje erresire Autori: sidorela musaj · Lloji: Ese argumentuese · Tema: shendrites i nje erresire jam duke shkruar me tellesi te zemres,me thellesi te shpirtit jam duke e kujtuar jeten qe ma ofron te jetuarit,jam duke humbur ne nje erresir te erret,jam duke shendritur ne nje shendritse te ndritur,jam duke menduar mendimet qe me kan Ofruar afer mendjes...
Ema Bovari ese argumentuese Autori: Gustav Flober · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Tema: Si e gjykoni zonjen Bovari : fajtore, te pafajshme, as fajtore e as te pafajshme? Per zgjedhjen tuaj parashtroni te pakten dy argumente. Ema Bovari nje viktime e realitetit te hidhur dhe te pameshirshem, nje femer enderrimtare dhe plot deshire per jeten ndoshta realiteti aq i hidhur do ta karakterizonte si nje femer imorale ,dhe te padenje per familjen gje shume e padrejte. Pse valle nje f...	Poezi Autori: Diellza · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Semi-Maturantat e ulun n`fund t;klases tu menu per at koh, ku per PROFA e per MSIME sna ka ni as ni trOH smuj mi harru shokt e shoqet e mija , Qe mas ores 6-të s`dishum me shku te shpija . Menimi per ket fund nuuk koka i let... Mo nuk na bashkon mengjesi ores 8 n`oborr ...
gjyshja ime Autori: salinda hyseni · Lloji: Ese argumentuese · Tema: gjyshja JA kujdesur per mua SA isha femij, UN do te kujdesem ...	Perrall valeve te jetes Autori: ronaa · Lloji: Ese argumentuese · Tema: flitet per nje det kam deshir ta gjejj kete liber sa me shpejttt perrall valeve te jetes
dasmat shkodrane Autori: ska rendesi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: dasma shkodrane Piktor, fotograf dhe arkitekt Kolë Idromeno (1860-1939) është ndoshta një nga piktorët e hershëm më të njohur të pikturës shqiptare. U lind në Shkodër dhe filloi të vizatonte dhe të bënte akuarele që në moshë të re (1871-1874). I ndih...	me lini te flas Autori: anonim · Lloji: Ese argumentuese · Tema: liria liria eshte mirqenja e gjithsecilit. ajo eshte gjeja me e vyer dhe me e shtrenjte per te gjithe njerezit. liri do te thote te mendosh,te besosh, te flasesh, te veprosh me vullnetin tend te lire. liria nuk eshte e lindur ne e fitojme ate gjat jetes. kur ...
babai Autori: rudi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: babai babi nje ze ! nje veshtrim ! nje ndjenje! nje frike! nje pyetje! si do jetoj une keshu? si do jetoj une pa zerin e tij.. si mud ta shoh fotografine e tij kur nuk e kam pasur kurr prane kur e dua...per te me thene ...	100 vjet pavaresi Autori: Anonim · Lloji: Ese argumentuese · Tema: 100 vjet pavaresi Shekuj me radhe,brez pas brezi,lufte pas lufte,humbje nje mbas nje per te arritur vetem nje qellim,per te pasur ate cka e kerkonim...e deshironim. Sa gjaku u derdh,sa jete u humben,por prape se prape luftuan sypatrembur,pa u ndale deri sa erdhi dit...
Nje vend kaq i afert nga nje famijeri e ... Autori: rita bashuri · Lloji: Ese argumentuese · Tema: ese Koha nuk kthehet dot pas,por ajo kthehet ne kujtime.Kujtime te largeta qe i mbajme gjithmon me vete,ne ate sirtarin te mbyllur me kyc ne zemren tone.Sepse jane te bukura e na ngjallin emocion.Ashtu sic eshte edhe periudha e femijeris.Nje bote krejt ndrysh...	Kenaqesia ne zemer. Autori: Aleandro · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Shqiperi Kalimi i kenaqesise ne Zemer "Njeriu si qenie materiale dhe shpirterore ka nevoje per kenaqesi shpirterore dhe ushqim trupor.Mirepo shume njerez gabojne kur kenaqesine kalojne tek materialja sepse dihet qe njeriu nuk kenaqet me buze duke ngrene dicka...
atdheu Autori: ana · Lloji: Ese argumentuese · Tema: atdheu Pse pikërisht unë ?pse jo ti... Sa herë mendoj .nuk mund të sillen	te gabosh eshte njerezore te falesh esht... Autori: eda · Lloji: Ese argumentuese · Tema: te gabosh eshte njerezore te falesh eshte hyjnore Me fal nuk e perseris me, me fal se nuk isha ne gjendje te mir kur gabova i kemi degjuar shum here keto fjal por cfar rendesia kam ato tek ne? Duhet ti marrim si dicka kalimtare apo duhet te kuptoj se vine nga thellesia e zemres?te gjithe mund te gabojme ...

Komentet e fundit!

---

---

---

---

---

---

Shto komentin tend per vepren e mesiperme!

Last name

Emri:

Email:

Komenti:

Pyetje sigurie

Sa eshte shuma e ketyre dy numrave: 1 + 2 =