Data e postimit: 2011-11-28 08:48:21 Lexime: 13756

Kontemplacion ndërmjet botës reale dhe mistike
Duke lexuar me vëmendje veprën me titull “Traktati mbi arsyen e mendimit” të autorit Bujar Plloshtani, fitohet përshtypja se po i qaset një problematike të thellë filozofike dhe në mënyrë të guximshme trajton disa çështje kyçe që kanë qenë dhe janë objekt studimi i “nënës së vjetër të shkencave” – Filozofisë.
Plloshtani, disponon një bagazh të pasur njohurish filozofike, të cilat është në gjendje t’i aplikojë edhe në situata të reja jetësore. I udhëhequr nga fjala e urtë “Veprat e filozofëve janë vizion për ta ndryshuar botën”, ideali i tij është përpjekja e vazhdueshme e filozofëve, shkencëtarëve dhe mendimtarëve për një jetë më të mirë, ku të gjithë njerëzit do të ishin të lumtur, duke shijuar kënaqësitë e kësaj bote me vizion më të gjerë...
Megjithatë, duke qenë nën ndikim të fuqishëm nga doktrinat e ndryshme filozofike (empiriste, racionaliste, optimiste apo pesimiste, reale apo mistike), pikëpamja e tij shpesh ndodhet edhe në dilemë: Cili është në thelb qëllimi i jetës? Ku është kufiri ndërmjet reales dhe mistikes? Ku duhet të mbështetet njohja njerëzore? Cila është baza e saj gnoseologjike: empirizmi, racionalizmi apo skepticizmi?
Nga ky aspekt, i ndikuar nga Kanti, Dekarti dhe racionalistët tjerë, duket se është më afër racionalizmit sesa empirizmit, sepse krahas përvojës (shqisave) dhe EMPIRIZMIT të Lokut, përparësi i jep bazës racionale, mbase këtu është në pyetje ARSYEJA, MENDJA E SHËNDOSHË me të gjitha cilësitë e saj dalluese.
Në bazë të materialit që trajtohet në këtë vepër në formë të “letrave filozofike” formohet bindja se autori i njeh mirë shumë vepra filozofike, duke u nisur nga shkolla e Miletit, Sokratit, Platoni, Aristoteli, filozofinë e Renesansës, si dhe filozofët e mëvonshëm: Dekarti, Hjumi, Berkli, Loku, Kanti, Volteri, Spinoza, Hobsi, Hegeli – por mbi të gjithë, duket se më tepër është i ndikuar nga Nietzsche dhe Schopenhaueri.
Cilat probleme filozofike janë preokupuese për autorin?
Vepra medituese kontemplative “Traktati mbi arsyen e mendimit” (funksioni, format dhe mënyrat e të menduarit) përfshijnë çështje bashkëkohore, filozofike, psikologjike, etike, estetike, logjike e gnoseologjike, ontologjike siç janë: shpirti, mendja, gjeniu, hapësira, lëvizja, krijimi i universit, njeriu (altruizmi dhe egoizmi), mendimi racional, vullneti, kënaqësia, e mira dhe e keqja, domosdoshmëria dhe rastësia etj.
Çështja fundamentale që dominon në këtë vepër është formuluar në mënyrë të qëlluar dhe adekuate: KRIJIMI I UNIVERSIT është dëshmi e Zotit! Lidhur me këtë autori shkruan: “Pikëpamja e ndërtimit të botës është ide e një krijimi absolut e vënë në lëvizje si pasojë e një parakushti thelbësor, që është i pandryshueshëm në thelb. Një veprim psikik i njeriut nuk mjafton për ta vërtetuar ekzistencën e botës me rregullat e përcaktuara më parë nga një krijim absolut, por thjesht mund të thellojë arsyen mbi njohjen e këtij realiteti si kusht i domosdoshëm. Mjafton që të hedhim një vështrim krijimit të Universit do të kuptojmë se njohja më e madhe e botës qëndron tek Zoti... Unë besoj se gjithçka në këtë botë është e krijuar, asgjë nuk ka ardhur si pasojë e rastësisë. Krijimi i Universit paraqet vullnetin e Tij të jashtëzakonshëm për të prurë në ekzistencë lëndët dhe lëvizjet, që më pas botën të ndërtonte si një tërësi unike, e përsosur nga çdo e metë që mund t’i vihet pas”... (fq. 188).
Çështja tjetër me të cilën është i preokupuar autori është BOTA me tërë absurditetin e saj të pashmangshëm: në vend të drejtësisë - dominon padrejtësia e cila kahdo na i errëson sytë. Përballë realitetit të kësaj bote qëndron ekzistenca transite. Ligjet me të cilat udhëhiqet bota janë pasojë e tërë energjisë negative të njeriut. Bota është univers mistik që fshihet pas një misteri, i cili në esencë është peng absurd për njeriun. Këtu, duket se ai është i ndikuar nga filozofia e Nietzsches dhe Schopenhauerit. Sipas tij, filozofët, profetët, mendimtarët e poetët si mësues të parë dhe të përhershëm të njeriut e kanë orientuar njerëzimin në rrugë të drejtë dhe besim ne Zot - si alternativë e domosdoshme për t'u shmangur nga të këqijat dhe fatkeqësitë.
Në kontekst të këtij problemi trajtohet edhe e keqja si ves, sjellje dhe veprim që krijohet brenda njeriut me vullnetin e tij. Që të zhduket ky fenomen shteti si aparat i organizuar nëpërmjet ligjeve dhe normave tjera duhet të kontribuojë në eliminimin e së keqes duke siguruar për shtetasit e vet jetë të lumtur dhe stabile.
Antinomi i së keqes është e mira (mirësia), e cila i sjell njeriut kënaqësi shpirtërore. Këtu paraqitet edhe Hedonizmi si doktrinë filozofike sipas së cilës qëllimi i jetës është realizimi i kënaqësisë, si një nga hedonistët e parë në histori paraqitet Aristipi i Sirenës, veprat e të cilit janë humbur (Zhylia, 150). Nga aspekti etik, hedonizmi është doktrinë sipas së cilës kërkimi i kënaqësisë (shpirtërore) është burim i lumturisë dhe lulëzimit moral të njerëzimit.
Lidhur me kënaqësinë edhe Aristoteli konstatonte se jo vetëm njeriu, por të gjitha qeniet e gjalla synojnë kah kënaqësia, e cila realizohet nëpërmjet sendeve të këndshme duke iu shmangur dhimbjes. “Kënaqësitë e trupit nëse janë më të forta se ata të shpirtit, ata shkaktojnë shpeshherë dhimbje fizike ose morale”, thotë Aristoteli dhe pastaj vazhdon: “lumturia është një punë e shpirtit në rrugën drejt të shkëlqyerës ose drejt virtytit” (S. Strumf, 98).
Sipas hedonizmit etik parimi i përgjithshëm moral është: veprimi në përputhje me ARSYEN E DREJTË “kjo do të thotë se pjesa racionale e shpirtit duhet të kontrollojë pjesën irracionale”... (Më gjerësisht: Aristoteli: Mbi shpirtin, Shkup 2006, maqedonisht).
Epikuri dhe pasardhësit e tij e përpunuan edhe më tutje teorinë hedoniste mbi kënaqësinë. Epikuri mendonte se të gjithë njerëzit kanë ndjenjë imediate të dallimit të kënaqësisë - e mira e parë e lindur te njeriu, dhe kënaqësia kthehemi përsëri (S. Strumf, 108), ndjenja, sipas tij si imediate (ndërmjetësuese) test i mirësisë ose kënaqësisë, ndërsa si ndijim është test i së vërtetës, prandaj për shqisat tona, dhimbja është gjithmonë e keqe, ndërsa kënaqësia - gjithmonë e mirë. Epikuri me të drejtë konstatonte se as ushqimet, gostitë dhe pirjet e vazhdueshme, as kënaqësia e epsheve e tavolinës së pasur dhe lukseve - nuk janë kënaqësi e vërtetë: por arsyetimi me mendje të kthjellët - është kënaqësi e vërtetë. Personi i cili do të merrej me të gjitha kënaqësitë fizike, materiale dhe do të linte anash atë shpirtërore - do të ishte gjithmonë i pa kënaqur dhe do të vuante nga dhembja. Dieta për ushqime dhe pije e njeriut të mençur sjell më tepër kënaqësi dhe lumturi, sesa dëshirat e shtuara pa masë të njerëzve, sepse njeriu i mençur ka maturi për çdo gjë - dhe kjo i sjell kënaqësi e lumturi. Kënaqësia si kategori filozofike, etike, psikologjike, por edhe synim kryesor i jetës së njeriut në përputhje me etikën, është një ndër preokupimet kryesore të Bujar Plloshtanit. Kënaqësia është emocion, ndjenjë e këndshme, e dëshirueshme për njeriun, kurse të menduarit (mendimi) - proces psikik i cili krahas operacioneve logjike të shumta përcjellë të gjitha nismat dhe veprimet që nxiten nga emocionet, e që synojnë kënaqësinë dhe lumturinë e njeriut.
Sipas tij kënaqësia “duket që është e aftë të qeverisë me veprimet psikologjike të vetëdijes njerëzore për të cilën kërkon me çdo kusht dobinë e mjeteve për jetë fatlume nga suksesi i mjaftueshëm, ku suksesi i fituar nëpërmjet njohjes nxit pasionet të prodhojnë ndjenjën e kënaqësisë, e cila në radhë të parë rregullon sistemin edukativ për ambicie intelektuale, procesin ushqyes dhe psikik në jetën tonë”. (fq. 174). I vetëdijshëm se kënaqësia e mirëfilltë nuk realizohet nëpërmjet realizimeve materiale (ushqimit, pijeve, luksit, veshmbathjes, standartit jetësor etj.), por nëpërmjet vështirësive gjatë të menduarit ai konstaton se kënaqësia "thelbësisht e gëzueshme" nxit shpirtin dhe vë në lëvizje ambiciet e njeriut për të realizuar punë dhe vepra të dobishme.
Në kontekst të kënaqësisë Shpirti është kategori e lartë filozofike dhe një pamje e ndërtuar prej misteri hyjnor, i cili vazhdimisht e preokupon atë. Shpirti është “frymë hyjnore” e pashmangshme përtej çdo të mete fizike apo shpirtërore, i pavdekshëm dhe frymëzues për veprime dhe vepra madhështore të njeriut. “Shpirti i bukur” na orienton drejt virtyteve të larta njerëzore, ndërsa “shpirti i ligë” e drejton njeriun nga rruga - pa rrugë dhe rezignacioni - drejt dehumanizimit shpirtëror.
“Shpirti i pastër” është dhuratë e Zotit (hyjnisë), duke e drejtuar jetën tonë në pajtim me ligjet e natyrës. Shpirti e nxit dhe e frymëzon njeriun drejt njohjes e me këtë dhe drejt besimit të njeriut te Zoti.
Në bazë të disa nocioneve që i analizuam shkurtimisht si dhe disa tjerë që i përmendëm në fillim që i trajton filozofia e tij racionaliste në këtë vepër kontemplative filozofike, mund të konstatojmë se kjo vepër është një kontribut i rëndësishëm në pasurimin e mendimit filozofik bashkëkohor në përgjithësi, si dhe atij shqiptar në veçanti. Meditimet e tij racionaliste më bindin se ai disponon me njohuri filozofike, aftësi dhe energji krijuese e mbi të gjitha - guxim dhe vendosshmëri që të trajtojë probleme të tilla.

Prof. dr. Nexhat Abazi
24 gusht 2009

Vepra te ngjashme

Arsimimi Autori: Amarilda Kocia · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Arsimimi Arsimimi eshte baza e cdo shkalle qe ne do te ngjisim ne jete. Duke qene kaq i rendesishem,ai fillon qe ne nje moshe shume te vogel,ku meren hapat e pare te mesimit. Por,perse eshte kaq me vlere arsimi? Shume studiues,kane vene re se njerezit e arsimua...	kur të vdes një ditë! Autori: Liridona Isufaj · Lloji: Ese argumentuese · Tema: kur të vdes një ditë! Pas një kohe kur unë më s’do jem, do jetë ajo ditë kur gjithçka e mbetur nga unë do jenë vetëm kockat, e mishi do të jetë tretur e do jetë bërë një me dheun, ashtu si hi i njëtrajtshëm. Mbi kockat e mia do kalojnë qindra njerëz, e ku...
jeta dhe vdekja Autori: kloi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: jeta dhe vdekja Jeta dhe Vdekja janё dy anёt e sё njёjtёs monedhё dhe dy momente tё njё loje tё pambaruar qё pёrsёrit momentet e saj, duke prodhuar ato qё njerёzit quajnё rrethe. E gjtihё natyra luan me rrethe: nata dhe dita, dielli dhe hёna, vera dhe d...	Pushimet Autori: Erza Hasani · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Pushimet Tani ditet e ketij viti shkollor po perfundojne , por pushimet vetem se po afrohen. Tani ne ne mendjen tone mendojme se sa do jete nota mesatare e jona , kurse ne anen tjeter mendojme se si do i kalojme pushimet verore dhe a do te jete me te vertete nje ...
7 marsi Autori: VALERJANA TAFOSHI · Lloji: Ese argumentuese · Tema: dita e mesuesit Te nderuar e te respektuar,mesuesit tone gezuar 7 marsin diten tuaj.Ne kete dite ne ju nderojme juve per punen dhe kontributin tuaj te madh qe keni dhene,jepni e do te jepni, per mesimin e gjuhes sone te paster shqipe te asaj gjuhe qe na lane amanet te pa...	ADOLESHENTI ESHTE SHERBETOR I MOSHES, AP... Autori: Elda J. Pere · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Adoleshenca ADOLESHENTI ESHTE SHERBETOR I MOSHES, APO ESHTE ZOT I VETVETES??... Adoleshenti eshte njeri. Pavaresisht ofendimeve te ndryshme te te tjereve, ai eshte njeri. Duke qene njeri, ka mendje dhe zemer. Me keto te dyja, ai eshte i afte te marre vendime dhe te ...
Kritika Autori: Niko Vincani · Lloji: Ese argumentuese · Tema: A eshte kritika ne vetvete nje veper letrare? C'eshte kritika? Kritika eshte nje gjykim,nje gjykim i vleres se librave,qe ne shume pikepamje mbeten mjaft afer me perkufizimet e sotme per kete problem,ku qenesisht kritika merret si vleresim.Ajo ka si qellim,qe sa me thellesisht t'a zbuloje kuptimin dh...	boten prapa deshi ta kthente dhe me usht... Autori: elda hoxhallari · Lloji: Ese argumentuese · Tema: don kishoti kunder mullinjve te eres kjo pjese ben fjale er don kishotin qe eshte nje njeri aventurier dhe per nje person qe ishte shume i bindur per idete e veta dhe kur deshton ia le fajin dikujt tjeter dhe sanco panca nje njeri budalla qe sdinte asgje de viganet i merte per mullinj me e...
Ngrohja globale,nje shqetesim per te gji... Autori: Geraldo Xhina · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Ngrohja globale Ngrohja globale eshte kthyer ne nje shqetesim madhor per te gjithe qenien njerezore por jo vetem.Ky problem lidhet edhe me efektin serre,por e thene me thjeshte jane gaze te demshme te cilat krijohen dhe clirohen ne toke dhe ne pamundesi per te dale jasht...	Nga e kane burimin dallimet gjinore,nga ... Autori: Anonim · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Shoqerore Menyra e krijimit te rruzullit toksor eshte nje enigme e mistershme,e pazbuluar deri me sot dhe vertetesia e teorive ekzistuese nuk eshte 100% e sigurt. Por, nje gje per te cilen ne mund te jemi plotesisht te sigurt eshte se pas asaj mrekullie qe ndodhi, ...
SI DO TA SHKRUANIT NE DITET E SOTME VEPR... Autori: Anonim · Lloji: Ese argumentuese · Tema: I semuri per mend Vepra e Molierit eshte mjaft aktuale edhe ne ditet e sotme. Fenomeni i mjekeve te cilet jane mjaft te mire ne oratori dhe jo aq shume ne praktik ndeshet shpeshedhe ne kohen tone. Ne kohen gjate te ciles vepra eshte shkruar sigurisht qemartesat e detyruar...	forca e retorikes Autori: keisi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: ese:forca e retorikes ne vepren e sabri godos Forca e retorikes eshte shume e perdorur ne vepren ë Sabri Godos. Vepra ë tij eshte nje roman historik dhe Skenderbeu eshte personazhi kryesor ,ku perfaqeson nje histori te tere. Sabri Godo na ben te kuptojme qe nuk eshte forca arritja me ë madhe,por z...
adoleshenca Autori: anonim · Lloji: Ese argumentuese · Tema: adoleshenca adoleshenca eshte nje periudhe ku cdokush po te kishte mundesine do te deshironte te kthehej.adoleshenca eshte njje teme ku preket ne cdo diskutim mbi femijet.te jesh adoleshent do te thote te jesh nje person qe mendon se jeta eshte nje bahce me lule.gjit...	Per ty Erik Abidal (ABI) Autori: Altin A. GJIKOLLI · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Per ty Erik Abidal (ABI) Shum njerez mund te qeshin me kete qe po shkruaj.Mund t'ju duket qesharake,pasi qe po shkruaj per nje "NJERI" pa vlera.Eshte e gjitha e kunderta,pasi po flas per nje njeri me vlera te larta qe tronditi gjith "BOTEN" me lajmin e keq qe na japi...Ndoshta je...

Komentet e fundit!

---

---

---

---

---

---

Shto komentin tend per vepren e mesiperme!

Last name

Emri:

Email:

Komenti:

Pyetje sigurie

Sa eshte shuma e ketyre dy numrave: 1 + 2 =