Data e postimit: 2011-11-28 08:48:21 Lexime: 14120

Kontemplacion ndërmjet botës reale dhe mistike
Duke lexuar me vëmendje veprën me titull “Traktati mbi arsyen e mendimit” të autorit Bujar Plloshtani, fitohet përshtypja se po i qaset një problematike të thellë filozofike dhe në mënyrë të guximshme trajton disa çështje kyçe që kanë qenë dhe janë objekt studimi i “nënës së vjetër të shkencave” – Filozofisë.
Plloshtani, disponon një bagazh të pasur njohurish filozofike, të cilat është në gjendje t’i aplikojë edhe në situata të reja jetësore. I udhëhequr nga fjala e urtë “Veprat e filozofëve janë vizion për ta ndryshuar botën”, ideali i tij është përpjekja e vazhdueshme e filozofëve, shkencëtarëve dhe mendimtarëve për një jetë më të mirë, ku të gjithë njerëzit do të ishin të lumtur, duke shijuar kënaqësitë e kësaj bote me vizion më të gjerë...
Megjithatë, duke qenë nën ndikim të fuqishëm nga doktrinat e ndryshme filozofike (empiriste, racionaliste, optimiste apo pesimiste, reale apo mistike), pikëpamja e tij shpesh ndodhet edhe në dilemë: Cili është në thelb qëllimi i jetës? Ku është kufiri ndërmjet reales dhe mistikes? Ku duhet të mbështetet njohja njerëzore? Cila është baza e saj gnoseologjike: empirizmi, racionalizmi apo skepticizmi?
Nga ky aspekt, i ndikuar nga Kanti, Dekarti dhe racionalistët tjerë, duket se është më afër racionalizmit sesa empirizmit, sepse krahas përvojës (shqisave) dhe EMPIRIZMIT të Lokut, përparësi i jep bazës racionale, mbase këtu është në pyetje ARSYEJA, MENDJA E SHËNDOSHË me të gjitha cilësitë e saj dalluese.
Në bazë të materialit që trajtohet në këtë vepër në formë të “letrave filozofike” formohet bindja se autori i njeh mirë shumë vepra filozofike, duke u nisur nga shkolla e Miletit, Sokratit, Platoni, Aristoteli, filozofinë e Renesansës, si dhe filozofët e mëvonshëm: Dekarti, Hjumi, Berkli, Loku, Kanti, Volteri, Spinoza, Hobsi, Hegeli – por mbi të gjithë, duket se më tepër është i ndikuar nga Nietzsche dhe Schopenhaueri.
Cilat probleme filozofike janë preokupuese për autorin?
Vepra medituese kontemplative “Traktati mbi arsyen e mendimit” (funksioni, format dhe mënyrat e të menduarit) përfshijnë çështje bashkëkohore, filozofike, psikologjike, etike, estetike, logjike e gnoseologjike, ontologjike siç janë: shpirti, mendja, gjeniu, hapësira, lëvizja, krijimi i universit, njeriu (altruizmi dhe egoizmi), mendimi racional, vullneti, kënaqësia, e mira dhe e keqja, domosdoshmëria dhe rastësia etj.
Çështja fundamentale që dominon në këtë vepër është formuluar në mënyrë të qëlluar dhe adekuate: KRIJIMI I UNIVERSIT është dëshmi e Zotit! Lidhur me këtë autori shkruan: “Pikëpamja e ndërtimit të botës është ide e një krijimi absolut e vënë në lëvizje si pasojë e një parakushti thelbësor, që është i pandryshueshëm në thelb. Një veprim psikik i njeriut nuk mjafton për ta vërtetuar ekzistencën e botës me rregullat e përcaktuara më parë nga një krijim absolut, por thjesht mund të thellojë arsyen mbi njohjen e këtij realiteti si kusht i domosdoshëm. Mjafton që të hedhim një vështrim krijimit të Universit do të kuptojmë se njohja më e madhe e botës qëndron tek Zoti... Unë besoj se gjithçka në këtë botë është e krijuar, asgjë nuk ka ardhur si pasojë e rastësisë. Krijimi i Universit paraqet vullnetin e Tij të jashtëzakonshëm për të prurë në ekzistencë lëndët dhe lëvizjet, që më pas botën të ndërtonte si një tërësi unike, e përsosur nga çdo e metë që mund t’i vihet pas”... (fq. 188).
Çështja tjetër me të cilën është i preokupuar autori është BOTA me tërë absurditetin e saj të pashmangshëm: në vend të drejtësisë - dominon padrejtësia e cila kahdo na i errëson sytë. Përballë realitetit të kësaj bote qëndron ekzistenca transite. Ligjet me të cilat udhëhiqet bota janë pasojë e tërë energjisë negative të njeriut. Bota është univers mistik që fshihet pas një misteri, i cili në esencë është peng absurd për njeriun. Këtu, duket se ai është i ndikuar nga filozofia e Nietzsches dhe Schopenhauerit. Sipas tij, filozofët, profetët, mendimtarët e poetët si mësues të parë dhe të përhershëm të njeriut e kanë orientuar njerëzimin në rrugë të drejtë dhe besim ne Zot - si alternativë e domosdoshme për t'u shmangur nga të këqijat dhe fatkeqësitë.
Në kontekst të këtij problemi trajtohet edhe e keqja si ves, sjellje dhe veprim që krijohet brenda njeriut me vullnetin e tij. Që të zhduket ky fenomen shteti si aparat i organizuar nëpërmjet ligjeve dhe normave tjera duhet të kontribuojë në eliminimin e së keqes duke siguruar për shtetasit e vet jetë të lumtur dhe stabile.
Antinomi i së keqes është e mira (mirësia), e cila i sjell njeriut kënaqësi shpirtërore. Këtu paraqitet edhe Hedonizmi si doktrinë filozofike sipas së cilës qëllimi i jetës është realizimi i kënaqësisë, si një nga hedonistët e parë në histori paraqitet Aristipi i Sirenës, veprat e të cilit janë humbur (Zhylia, 150). Nga aspekti etik, hedonizmi është doktrinë sipas së cilës kërkimi i kënaqësisë (shpirtërore) është burim i lumturisë dhe lulëzimit moral të njerëzimit.
Lidhur me kënaqësinë edhe Aristoteli konstatonte se jo vetëm njeriu, por të gjitha qeniet e gjalla synojnë kah kënaqësia, e cila realizohet nëpërmjet sendeve të këndshme duke iu shmangur dhimbjes. “Kënaqësitë e trupit nëse janë më të forta se ata të shpirtit, ata shkaktojnë shpeshherë dhimbje fizike ose morale”, thotë Aristoteli dhe pastaj vazhdon: “lumturia është një punë e shpirtit në rrugën drejt të shkëlqyerës ose drejt virtytit” (S. Strumf, 98).
Sipas hedonizmit etik parimi i përgjithshëm moral është: veprimi në përputhje me ARSYEN E DREJTË “kjo do të thotë se pjesa racionale e shpirtit duhet të kontrollojë pjesën irracionale”... (Më gjerësisht: Aristoteli: Mbi shpirtin, Shkup 2006, maqedonisht).
Epikuri dhe pasardhësit e tij e përpunuan edhe më tutje teorinë hedoniste mbi kënaqësinë. Epikuri mendonte se të gjithë njerëzit kanë ndjenjë imediate të dallimit të kënaqësisë - e mira e parë e lindur te njeriu, dhe kënaqësia kthehemi përsëri (S. Strumf, 108), ndjenja, sipas tij si imediate (ndërmjetësuese) test i mirësisë ose kënaqësisë, ndërsa si ndijim është test i së vërtetës, prandaj për shqisat tona, dhimbja është gjithmonë e keqe, ndërsa kënaqësia - gjithmonë e mirë. Epikuri me të drejtë konstatonte se as ushqimet, gostitë dhe pirjet e vazhdueshme, as kënaqësia e epsheve e tavolinës së pasur dhe lukseve - nuk janë kënaqësi e vërtetë: por arsyetimi me mendje të kthjellët - është kënaqësi e vërtetë. Personi i cili do të merrej me të gjitha kënaqësitë fizike, materiale dhe do të linte anash atë shpirtërore - do të ishte gjithmonë i pa kënaqur dhe do të vuante nga dhembja. Dieta për ushqime dhe pije e njeriut të mençur sjell më tepër kënaqësi dhe lumturi, sesa dëshirat e shtuara pa masë të njerëzve, sepse njeriu i mençur ka maturi për çdo gjë - dhe kjo i sjell kënaqësi e lumturi. Kënaqësia si kategori filozofike, etike, psikologjike, por edhe synim kryesor i jetës së njeriut në përputhje me etikën, është një ndër preokupimet kryesore të Bujar Plloshtanit. Kënaqësia është emocion, ndjenjë e këndshme, e dëshirueshme për njeriun, kurse të menduarit (mendimi) - proces psikik i cili krahas operacioneve logjike të shumta përcjellë të gjitha nismat dhe veprimet që nxiten nga emocionet, e që synojnë kënaqësinë dhe lumturinë e njeriut.
Sipas tij kënaqësia “duket që është e aftë të qeverisë me veprimet psikologjike të vetëdijes njerëzore për të cilën kërkon me çdo kusht dobinë e mjeteve për jetë fatlume nga suksesi i mjaftueshëm, ku suksesi i fituar nëpërmjet njohjes nxit pasionet të prodhojnë ndjenjën e kënaqësisë, e cila në radhë të parë rregullon sistemin edukativ për ambicie intelektuale, procesin ushqyes dhe psikik në jetën tonë”. (fq. 174). I vetëdijshëm se kënaqësia e mirëfilltë nuk realizohet nëpërmjet realizimeve materiale (ushqimit, pijeve, luksit, veshmbathjes, standartit jetësor etj.), por nëpërmjet vështirësive gjatë të menduarit ai konstaton se kënaqësia "thelbësisht e gëzueshme" nxit shpirtin dhe vë në lëvizje ambiciet e njeriut për të realizuar punë dhe vepra të dobishme.
Në kontekst të kënaqësisë Shpirti është kategori e lartë filozofike dhe një pamje e ndërtuar prej misteri hyjnor, i cili vazhdimisht e preokupon atë. Shpirti është “frymë hyjnore” e pashmangshme përtej çdo të mete fizike apo shpirtërore, i pavdekshëm dhe frymëzues për veprime dhe vepra madhështore të njeriut. “Shpirti i bukur” na orienton drejt virtyteve të larta njerëzore, ndërsa “shpirti i ligë” e drejton njeriun nga rruga - pa rrugë dhe rezignacioni - drejt dehumanizimit shpirtëror.
“Shpirti i pastër” është dhuratë e Zotit (hyjnisë), duke e drejtuar jetën tonë në pajtim me ligjet e natyrës. Shpirti e nxit dhe e frymëzon njeriun drejt njohjes e me këtë dhe drejt besimit të njeriut te Zoti.
Në bazë të disa nocioneve që i analizuam shkurtimisht si dhe disa tjerë që i përmendëm në fillim që i trajton filozofia e tij racionaliste në këtë vepër kontemplative filozofike, mund të konstatojmë se kjo vepër është një kontribut i rëndësishëm në pasurimin e mendimit filozofik bashkëkohor në përgjithësi, si dhe atij shqiptar në veçanti. Meditimet e tij racionaliste më bindin se ai disponon me njohuri filozofike, aftësi dhe energji krijuese e mbi të gjitha - guxim dhe vendosshmëri që të trajtojë probleme të tilla.

Prof. dr. Nexhat Abazi
24 gusht 2009

Vepra te ngjashme

Nje vend kaq i afert nga nje famijeri e ... Autori: rita bashuri · Lloji: Ese argumentuese · Tema: ese Koha nuk kthehet dot pas,por ajo kthehet ne kujtime.Kujtime te largeta qe i mbajme gjithmon me vete,ne ate sirtarin te mbyllur me kyc ne zemren tone.Sepse jane te bukura e na ngjallin emocion.Ashtu sic eshte edhe periudha e femijeris.Nje bote krejt ndrysh...	100 vjetori i pavaresise Autori: lovely bebw · Lloji: Ese argumentuese · Tema: pavaresia Emocioni te pushton teksa fillon te flasesh sepse eshte pak e veshtire te flasesh per gjithe keto vite,te tregosh per nje 100 vjet pavarsi,100 vjet krenari,100 vjet trimeri.Eshte po aq e veshtire te tregosh per te gjithe personat e shquar qe gjate kesaj k...
si ti bindim prinderit per dicka?? Autori: ina irina · Lloji: Ese argumentuese · Tema: si ti bindim prinderit per dicka?? Si ti bindim prinderit per dicka? Duke ditur se jeta eshte nje rruge qe duhet kaluar deri ne fund,kuptojme se ne kete rruge ndeshemi me pengesa dhe veshiresi mga me te ndryshmet ,por keto veshtiresi kane nje zgjedhe por jo te shpejte por gjithsesi ekzist...	jeta Autori: ona · Lloji: Ese argumentuese · Tema: jeta e njeriut jeta eshte eshte si nje piano kurse pianisti i saj je ti ndaj mundohu te krijosh nje melodi sa me te bukur
Teknologjia dhe e ardhmja Autori: Meti · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Teknologjia dhe e ardhmja Bota eshte gjithnje ne levizje,ndryshim dhe kerkim per persosje te vazhdueshme. Njerezimi ka ndryshuar shume shpejt ne kohe;ndryshimi eshte tipar i inteligjences se tij.Njeriu eshte ai qe,qysh nga epoka e gurit rendi ne korsine e zhvillimit per t'u zhytu...	Gjuha shqipe Autori: Flavia Biba · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Gjuha shqipe eshte i vetmi mjet i ndritcimit dhe i perparimit Gjuha shqipe eshte i vetmi mjet i ndritcimit dhe i perparimit. Pedersoni ka thene kete thenie e cila ka lene nje mesash te bukur tek une. Gjate pushtimit te turqeve, sic te gjithe e dime rrezikohej te zhdukej gjuha jone shqipe.Shqiptaret luftuan shume qe ...
Dashuria Autori: romina elezi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Formimi i dashurise ne bazen e arsyes Dashuria,ndjenja me e bukur dhe me mbreslenese qe mundte shijoje njeriu .Eshte kjo ndjesi e cila e ben njeriun te jetoje ne qiellin e 8-te duke perjetuar lumturine e te pasurit per krah personin ideal per ty duke e dashur ate pa intriga ,pa mashtrime por ...	Ese per autizmin Autori: Marsela Reci · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Ese per autizmin Askush nuk mund te dije ose te marre shkaqet reale te autizmit .Riskun e ka gjithkush per tu lindur ose per tu bere autik.Vitet e fundit eshte rritur ndjeshem nukmri I femijeve me kete semundje .Femijet qe jane me kete semundje kane probleme ne te folur o...
kosova dhe shqiperia Autori: Xhulio · Lloji: Ese argumentuese · Tema: bashkimi kosove-shqiperi Bashkimi i Kosoves me Shqiperine eshte endrra e te gjithe Shqipetareve kudo ku ndodhen, por eshte dicka shume e veshtire per tu realizuar per shkak te faktorit nderkombetar qe e refuzon nje bashkim te tille per momentin. Situata politike ne te ...	Gruaja ne shoqerine bashkekohore Autori: Ildi Alla · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Gruaja ne shoqerine bashkekohore Të jesh femër do të thotë shumë. Por shumë pak dinë ta vlerësojnë atë! E kosiderojnë si një qënie të dobët, që mund ta ndrydhësh e thyesh lehtë. Para saj vënë bllokadën e rëndomtë e të pashmangshme “Hesht”. Po ku vallë e gj...
Ashtu si dashuria, libri nuk vdes kurre Autori: E.C · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Lidhja ndermjet dashurise dhe librit Shprehja „Ashtu si dashuria, edhe libri nuk vdes kurrë“, edhe pse disi e vështirë në dukje për vetë faktin se në kontaktin e parë nuk mund të gjesh një lidhje konkrete ndërmjet dashurisë si koncept dhe librit të parë sipas k...	7 Marsi Autori: Ardita Gashi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: 7 Marsi 7 Marsi eshte dita e vetme e cila i kushtohet mesuesit, kjo me te vertete eshte nje dite me vend dhe nje dite e qelluar, me vjen mire qe ne kemi nje dite qe ta falenderojme mesuesin per te gjitha te mirat dhe veshtersite qe i kalon dhe i ka kaluar per te ...
liria Autori: silvana patarria · Lloji: Ese argumentuese · Tema: koncepti mbi lirine Liria eshte fjala qe perkufizon kete ndjenje qe buron thelle nga zemra e qdo njeriu.Eshte ajo ndjenje qe mban gjalle shpresat brenda nesh.Eshte e lehte ta shkruash apo ta thuash me fjale por eshte shume e veshtire ta perjetosh kur je i kycur brenda 4 mure...	shkolla Autori: lumta bajrami · Lloji: Ese argumentuese · Tema: per shkollen Shkolla Eshte ajo shtepi, qe gjithmon tjep dituri Eshte nje emer natyror eshte emri SHKOLLE. Ne at vend ne mesohemi, me shum gjera pasurohemi Un shkolles i jap dashuri per mua eshte e dyta shtepi.

Komentet e fundit!

---

---

---

---

---

---

Shto komentin tend per vepren e mesiperme!

Last name

Emri:

Email:

Komenti:

Pyetje sigurie

Sa eshte shuma e ketyre dy numrave: 1 + 2 =