Data e postimit: 2011-11-28 08:48:21 Lexime: 13838

Kontemplacion ndërmjet botës reale dhe mistike
Duke lexuar me vëmendje veprën me titull “Traktati mbi arsyen e mendimit” të autorit Bujar Plloshtani, fitohet përshtypja se po i qaset një problematike të thellë filozofike dhe në mënyrë të guximshme trajton disa çështje kyçe që kanë qenë dhe janë objekt studimi i “nënës së vjetër të shkencave” – Filozofisë.
Plloshtani, disponon një bagazh të pasur njohurish filozofike, të cilat është në gjendje t’i aplikojë edhe në situata të reja jetësore. I udhëhequr nga fjala e urtë “Veprat e filozofëve janë vizion për ta ndryshuar botën”, ideali i tij është përpjekja e vazhdueshme e filozofëve, shkencëtarëve dhe mendimtarëve për një jetë më të mirë, ku të gjithë njerëzit do të ishin të lumtur, duke shijuar kënaqësitë e kësaj bote me vizion më të gjerë...
Megjithatë, duke qenë nën ndikim të fuqishëm nga doktrinat e ndryshme filozofike (empiriste, racionaliste, optimiste apo pesimiste, reale apo mistike), pikëpamja e tij shpesh ndodhet edhe në dilemë: Cili është në thelb qëllimi i jetës? Ku është kufiri ndërmjet reales dhe mistikes? Ku duhet të mbështetet njohja njerëzore? Cila është baza e saj gnoseologjike: empirizmi, racionalizmi apo skepticizmi?
Nga ky aspekt, i ndikuar nga Kanti, Dekarti dhe racionalistët tjerë, duket se është më afër racionalizmit sesa empirizmit, sepse krahas përvojës (shqisave) dhe EMPIRIZMIT të Lokut, përparësi i jep bazës racionale, mbase këtu është në pyetje ARSYEJA, MENDJA E SHËNDOSHË me të gjitha cilësitë e saj dalluese.
Në bazë të materialit që trajtohet në këtë vepër në formë të “letrave filozofike” formohet bindja se autori i njeh mirë shumë vepra filozofike, duke u nisur nga shkolla e Miletit, Sokratit, Platoni, Aristoteli, filozofinë e Renesansës, si dhe filozofët e mëvonshëm: Dekarti, Hjumi, Berkli, Loku, Kanti, Volteri, Spinoza, Hobsi, Hegeli – por mbi të gjithë, duket se më tepër është i ndikuar nga Nietzsche dhe Schopenhaueri.
Cilat probleme filozofike janë preokupuese për autorin?
Vepra medituese kontemplative “Traktati mbi arsyen e mendimit” (funksioni, format dhe mënyrat e të menduarit) përfshijnë çështje bashkëkohore, filozofike, psikologjike, etike, estetike, logjike e gnoseologjike, ontologjike siç janë: shpirti, mendja, gjeniu, hapësira, lëvizja, krijimi i universit, njeriu (altruizmi dhe egoizmi), mendimi racional, vullneti, kënaqësia, e mira dhe e keqja, domosdoshmëria dhe rastësia etj.
Çështja fundamentale që dominon në këtë vepër është formuluar në mënyrë të qëlluar dhe adekuate: KRIJIMI I UNIVERSIT është dëshmi e Zotit! Lidhur me këtë autori shkruan: “Pikëpamja e ndërtimit të botës është ide e një krijimi absolut e vënë në lëvizje si pasojë e një parakushti thelbësor, që është i pandryshueshëm në thelb. Një veprim psikik i njeriut nuk mjafton për ta vërtetuar ekzistencën e botës me rregullat e përcaktuara më parë nga një krijim absolut, por thjesht mund të thellojë arsyen mbi njohjen e këtij realiteti si kusht i domosdoshëm. Mjafton që të hedhim një vështrim krijimit të Universit do të kuptojmë se njohja më e madhe e botës qëndron tek Zoti... Unë besoj se gjithçka në këtë botë është e krijuar, asgjë nuk ka ardhur si pasojë e rastësisë. Krijimi i Universit paraqet vullnetin e Tij të jashtëzakonshëm për të prurë në ekzistencë lëndët dhe lëvizjet, që më pas botën të ndërtonte si një tërësi unike, e përsosur nga çdo e metë që mund t’i vihet pas”... (fq. 188).
Çështja tjetër me të cilën është i preokupuar autori është BOTA me tërë absurditetin e saj të pashmangshëm: në vend të drejtësisë - dominon padrejtësia e cila kahdo na i errëson sytë. Përballë realitetit të kësaj bote qëndron ekzistenca transite. Ligjet me të cilat udhëhiqet bota janë pasojë e tërë energjisë negative të njeriut. Bota është univers mistik që fshihet pas një misteri, i cili në esencë është peng absurd për njeriun. Këtu, duket se ai është i ndikuar nga filozofia e Nietzsches dhe Schopenhauerit. Sipas tij, filozofët, profetët, mendimtarët e poetët si mësues të parë dhe të përhershëm të njeriut e kanë orientuar njerëzimin në rrugë të drejtë dhe besim ne Zot - si alternativë e domosdoshme për t'u shmangur nga të këqijat dhe fatkeqësitë.
Në kontekst të këtij problemi trajtohet edhe e keqja si ves, sjellje dhe veprim që krijohet brenda njeriut me vullnetin e tij. Që të zhduket ky fenomen shteti si aparat i organizuar nëpërmjet ligjeve dhe normave tjera duhet të kontribuojë në eliminimin e së keqes duke siguruar për shtetasit e vet jetë të lumtur dhe stabile.
Antinomi i së keqes është e mira (mirësia), e cila i sjell njeriut kënaqësi shpirtërore. Këtu paraqitet edhe Hedonizmi si doktrinë filozofike sipas së cilës qëllimi i jetës është realizimi i kënaqësisë, si një nga hedonistët e parë në histori paraqitet Aristipi i Sirenës, veprat e të cilit janë humbur (Zhylia, 150). Nga aspekti etik, hedonizmi është doktrinë sipas së cilës kërkimi i kënaqësisë (shpirtërore) është burim i lumturisë dhe lulëzimit moral të njerëzimit.
Lidhur me kënaqësinë edhe Aristoteli konstatonte se jo vetëm njeriu, por të gjitha qeniet e gjalla synojnë kah kënaqësia, e cila realizohet nëpërmjet sendeve të këndshme duke iu shmangur dhimbjes. “Kënaqësitë e trupit nëse janë më të forta se ata të shpirtit, ata shkaktojnë shpeshherë dhimbje fizike ose morale”, thotë Aristoteli dhe pastaj vazhdon: “lumturia është një punë e shpirtit në rrugën drejt të shkëlqyerës ose drejt virtytit” (S. Strumf, 98).
Sipas hedonizmit etik parimi i përgjithshëm moral është: veprimi në përputhje me ARSYEN E DREJTË “kjo do të thotë se pjesa racionale e shpirtit duhet të kontrollojë pjesën irracionale”... (Më gjerësisht: Aristoteli: Mbi shpirtin, Shkup 2006, maqedonisht).
Epikuri dhe pasardhësit e tij e përpunuan edhe më tutje teorinë hedoniste mbi kënaqësinë. Epikuri mendonte se të gjithë njerëzit kanë ndjenjë imediate të dallimit të kënaqësisë - e mira e parë e lindur te njeriu, dhe kënaqësia kthehemi përsëri (S. Strumf, 108), ndjenja, sipas tij si imediate (ndërmjetësuese) test i mirësisë ose kënaqësisë, ndërsa si ndijim është test i së vërtetës, prandaj për shqisat tona, dhimbja është gjithmonë e keqe, ndërsa kënaqësia - gjithmonë e mirë. Epikuri me të drejtë konstatonte se as ushqimet, gostitë dhe pirjet e vazhdueshme, as kënaqësia e epsheve e tavolinës së pasur dhe lukseve - nuk janë kënaqësi e vërtetë: por arsyetimi me mendje të kthjellët - është kënaqësi e vërtetë. Personi i cili do të merrej me të gjitha kënaqësitë fizike, materiale dhe do të linte anash atë shpirtërore - do të ishte gjithmonë i pa kënaqur dhe do të vuante nga dhembja. Dieta për ushqime dhe pije e njeriut të mençur sjell më tepër kënaqësi dhe lumturi, sesa dëshirat e shtuara pa masë të njerëzve, sepse njeriu i mençur ka maturi për çdo gjë - dhe kjo i sjell kënaqësi e lumturi. Kënaqësia si kategori filozofike, etike, psikologjike, por edhe synim kryesor i jetës së njeriut në përputhje me etikën, është një ndër preokupimet kryesore të Bujar Plloshtanit. Kënaqësia është emocion, ndjenjë e këndshme, e dëshirueshme për njeriun, kurse të menduarit (mendimi) - proces psikik i cili krahas operacioneve logjike të shumta përcjellë të gjitha nismat dhe veprimet që nxiten nga emocionet, e që synojnë kënaqësinë dhe lumturinë e njeriut.
Sipas tij kënaqësia “duket që është e aftë të qeverisë me veprimet psikologjike të vetëdijes njerëzore për të cilën kërkon me çdo kusht dobinë e mjeteve për jetë fatlume nga suksesi i mjaftueshëm, ku suksesi i fituar nëpërmjet njohjes nxit pasionet të prodhojnë ndjenjën e kënaqësisë, e cila në radhë të parë rregullon sistemin edukativ për ambicie intelektuale, procesin ushqyes dhe psikik në jetën tonë”. (fq. 174). I vetëdijshëm se kënaqësia e mirëfilltë nuk realizohet nëpërmjet realizimeve materiale (ushqimit, pijeve, luksit, veshmbathjes, standartit jetësor etj.), por nëpërmjet vështirësive gjatë të menduarit ai konstaton se kënaqësia "thelbësisht e gëzueshme" nxit shpirtin dhe vë në lëvizje ambiciet e njeriut për të realizuar punë dhe vepra të dobishme.
Në kontekst të kënaqësisë Shpirti është kategori e lartë filozofike dhe një pamje e ndërtuar prej misteri hyjnor, i cili vazhdimisht e preokupon atë. Shpirti është “frymë hyjnore” e pashmangshme përtej çdo të mete fizike apo shpirtërore, i pavdekshëm dhe frymëzues për veprime dhe vepra madhështore të njeriut. “Shpirti i bukur” na orienton drejt virtyteve të larta njerëzore, ndërsa “shpirti i ligë” e drejton njeriun nga rruga - pa rrugë dhe rezignacioni - drejt dehumanizimit shpirtëror.
“Shpirti i pastër” është dhuratë e Zotit (hyjnisë), duke e drejtuar jetën tonë në pajtim me ligjet e natyrës. Shpirti e nxit dhe e frymëzon njeriun drejt njohjes e me këtë dhe drejt besimit të njeriut te Zoti.
Në bazë të disa nocioneve që i analizuam shkurtimisht si dhe disa tjerë që i përmendëm në fillim që i trajton filozofia e tij racionaliste në këtë vepër kontemplative filozofike, mund të konstatojmë se kjo vepër është një kontribut i rëndësishëm në pasurimin e mendimit filozofik bashkëkohor në përgjithësi, si dhe atij shqiptar në veçanti. Meditimet e tij racionaliste më bindin se ai disponon me njohuri filozofike, aftësi dhe energji krijuese e mbi të gjitha - guxim dhe vendosshmëri që të trajtojë probleme të tilla.

Prof. dr. Nexhat Abazi
24 gusht 2009

Vepra te ngjashme

Shoqja ime Autori: Mirela isufi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: shoqja ime Ne jeten ton perballemi me sfida,probleme te ndryshme.Mua si shoqe e ngusht me ka prekur shum nje tragjedi qe i ka ndodhur shoqes sime se klases.Shqetesim me te madh nuk kam ndier asnjeher me par,sepse tanime at shoqe nuk mund ta takoj me.Ishte pushim dhe...	Vera( Stinë)e ëndërrave Autori: Aaaa · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Stina e ëndrrave Kjo ese është për të gjithë ata persona të cilët ju pëlqen stina e verës por jo vetëm. Mua si person më pëlqen stina e verës plazhi, ajo nxehtësia që të jep dielli që kur sa zgjohesh në mëngjes.Unë pushimet e mia verore zakonisht i k...
ja pse duhet te shkoj ne gjimnaz Autori: blerta aliraj · Lloji: Ese argumentuese · Tema: dija Gjimnazi per cdo femije eshte nje hap me perpara per jeten dhe per dijen.E di qe mund te jete e veshtire pasi gjate kesaj kohe nuk do te jem me brenda qytetit tim,por dicka eshte e sigurt,gjimnazi do te me sherbej shume pasi do te marr njohuri te reja dhe...	dhuna ndaj gruas Autori: xhulianaleka · Lloji: Ese argumentuese · Tema: dhuna ndaj gruas dhuna ndaj gruas permban imformacione me te duhura qe ne na interesojne .Permban statistikat e duhura te nevojshmet.Dhuna ndaj gruas eshte nje fenomen mjafte i njohur ne mbare Shqiperine dhe nga kjo preken me shume grate.
Jeta ime Autori: Kristi · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Jeta ime Kam falur gabime gati te pafalshme, kam provuar te zevendesoj persona te pazevendesueshem dhe harruar persona te paharrueshem. Kam reaguar per impuls, jam zhgenjyer nga persona qe nuk e prisja, por edhe une kam zhgenjyer. .. Kam qeshur kur nuk ka qene e n...	gjaegjeze Autori: aaann · Lloji: Ese argumentuese · Tema: ju lutem lexojeni dhe perpiquni te komentoni eshte gjaegjeze zinxhir. kini vemendje 1. eshte nje helikopter qe ka brenda 5 tulla. bie 1. sa ngelen? 2. eshte 1 frigorifer qe nxe brenda kafshe. futet lopa. me sa hapa futet dhe cilat jane ato? po te ndihmoj. hyn me tre hapa. ti me thuaj tani se cilat...
28 Nentori Autori: Leonita · Lloji: Ese argumentuese · Tema: 28 Nentori Kjo dite e bekuar dhe e shenuar per te gjith ne Shqiptaret.Kjo dite eshte dhe mbetet simbol i bashkimit dhe formimit te nje shteti Shqiptar edhe pse te coptuar por prap se prap nje shtet i krijuar ku do te mund te jetojne shqiptaret te lire por jo te bash...	Nëse mund të ishit një person tjetër... Autori: Ardit Gjoni · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Nëse mund të ishit një person tjetër për 24 orë, kë do të zgjidhnit dhe pse? "Të gjithë janë gjeni, por nëse gjykoni një peshk me aftësinë e tij për të ngjitur një pemë, do të jetojë tërë jetën e tij duke besuar se është budalla". Ky citim i Ajnshtajnit më ka bërë të kuptoj se është e vërtetë që të gji...
Ese: Dija eshte pushtet Autori: Big G · Lloji: Ese argumentuese · Tema: ese, dija, dija eshte pushtet Kryerja e gjërave të duhura, në kohën e duhur dhe mënyrën e duhur, prodhon rezultatet e duhura që ne aspirojmë. Me fjalë të tjera, të dish çfarë të bësh, në çfarë kohe, në cilin drejtim dhe cilët janë parametrat që rezultojnë në li...	Po humbe guximin ke humbur vetveten Autori: eln · Lloji: Ese argumentuese · Tema: guximi Njerezit jane aq sa te ngjashem aq e te ndryshem nga njeri-tjetri. Cilesite e karakteristikat qe e karekterizojne ate e dallojne nga nje person tjeter. Edhe guximi eshte nje cilesi e njerezve e cila nuk eshte se perdoret nga te gjithe ose me sakte nuk vle...
kushtuar babi tim ^_^ Autori: alesja · Lloji: Ese argumentuese · Tema: kushtuar babit tim ^_^ Kjo eshte hera pare qe po shkruaj per ty. Dhe jo se nuk e kam ndjere ,por se te shkruash per ty nuk esht e thjeshte . Je nje person shume i rendesishem ne jeten time . Pa ty jeta ime do humbiste kuptimin. Je njeriu qe me merzit me shume ,por qe me do dh...	vdekja eshte akt qe shpaguhet me te mira... Autori: eralda · Lloji: Ese argumentuese · Tema: vdekja eshte akt qe shpaguhet me te mirat qe behen ne jete sic shpaguhen flijimet per hire te idealit luftra ka pasur gjithe kete kohe turqit dhe osmanet deshiruan qe te na e merrin shqiperine tone te dashur shqiptari ka luftuar me shume mund dhe kurre nuk eshte gjunjezuar vdekja eshte akt qe shpaguhet me te mirat qe behen ne jete sic shpaguhen flijimet...
SHQPERIA C'KA QENE,C'ESHTE,C'DO BEHET Autori: SARA TAHIRAJ · Lloji: Ese argumentuese · Tema: SHQIPERIA C'KA QENE,C'ESHTE,C'DO BEHET "Shqiperia c'ka qene,c'eshte,c'do behet" Shqiperi vend i bekuar per shqipetaret kudo te jene Gjithmon' koken mbrapa koken kthyen PER TE PARE ME...	Ese:Atdheu Autori: Rijona Beka · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Atdheu Ese:Atdheu Fjala me e mire per mua eshte fjala:atdhe. une jam krenare qe kam atdhe Kosoven. Une nuk di dhe aq shume fjale ta zavendezoje fjalen atdhe vetem me nje fjal ajo fjale eshte fjala jet. Une e dua dhe do ta dua atdheuatdheun tim Kosoven

Komentet e fundit!

---

---

---

---

---

---

Shto komentin tend per vepren e mesiperme!

Last name

Emri:

Email:

Komenti:

Pyetje sigurie

Sa eshte shuma e ketyre dy numrave: 1 + 2 =